НЭГҮҮН МЭДЭЭ
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: “УЛНЫ“ 26 МЯНГАН ИРГЭН ТӨРИЙН ЯМАР Ч ХАЛАМЖ ХҮРТДЭГГҮЙ...

Улс төрч Б.Жаргалсайхан өөрийн цахим хуудастаа "УЛНЫ" 26 МЯНГАН ИРГЭН ТӨРИЙН ЯМАР Ч ХАЛАМЖ ХҮРТДЭГГҮЙ... Монгол Улсад бүртгэлгүй 26 мянган айл байдаг. Ядуу, нэн ядуу, амжиргааны түвшин доогуур иргэдээ НХХЯ-ынхан "Улны айл" гэж нэрлэдэг гэнэ. Тэгэхээр энэ улсад хамааралгүй мэт 26 мянган иргэдээ ил болгосон Сарангэрэл сайдын зөв үү буруу юу. Тэдгээр иргэд төрөөс хайр халамж хүртдэггүй. Төрөөс мартсан 26 мянган иргэнээ хэзээ бүртгэлжүүлэх вэ" хэмэээн бичжээ.

КОЙН ГАРГАЖ, ХӨРӨНГӨ ТӨВЛӨРҮҮЛСЭН 9 ЭТГЭЭДИЙГ ШАЛГАЖ БАЙНА

Монгол Улсын Засгийн газраас “Виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн тухай” хуулийн төслийг боловсруулан Улсын Их Хурлаар хэлэлцүүлэн 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдөр баталж, энэ оны 02 дугаар сарын 24-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөж эхлээд байна. Мөн “Виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн тухай” хуулийн хамт Эрүүгийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хууль батлагдаж ЭХТА-ийн 18.19 зүйлд “Виртуал хөрөнгийн үйлчилгээний дотоод мэдээллийг хууль бусаар ашиглах”, 18.20 дугаар зүйлд “Виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн үйл ажиллагаанд арилжааг урвуулан ашиглах” гэмт хэргийг шинээр тодорхойлсон. Шинээр батлагдсан “Виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн тухай” хуулиар салбарын зохицуулагч байгууллагыг Санхүүгийн зохицуулах хороогоор тодотгосон бөгөөд хорооноос энэ оны 06 дугаар сарын 25-ны өдрөөс 09 дүгээр сарын 26-ны өдрийн хооронд бүртгэлийн ажиллагаа явуулж “Айдакс” ХХК, “Койнхаб” ХХК, “Дижитал Эксчэйнж Монголиа” ХХК нар бүртгэлд хамрагдсан бол өнөөдөр буюу 2022 оны 10 дугаар сарын 10-ны өдөр 6 виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгч бүртгэгдэж, нийт 9 виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгч бүртгэгдсэн байна. Цагдаагийн байгууллагаас Санхүүгийн зохицуулах хороо, Татварын ерөнхий газартай хамтран “Виртуал хөрөнгө гаргагч болон виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгч нарын татвар төлөлттэй холбоотой болон залилан мэхлэх гэмт хэргийн шинжтэй эсэхэд” шалгах ажиллагааг явуулж байна. Виртуал хөрөнгө буюу койн, токен шинээр гаргаж хөрөнгө төвлөрүүлсэн этгээдүүдтэй холбоотой хэрэг бүртгэлтийн хэрэг Цагдаагийн байгууллагад шалгагдаж байгаа бөгөөд мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж байгаа учир Прокурорын байгууллагын зөвшөөрөлгүй мэдээлэл өгөх боломжгүй болно.

ШҮҮХЭЭС Ж.БАТ-ЭРДЭНИЙГ НЭГ САРЫН ХУГАЦААНД ЦАГДАН ХОРИХООР ШИЙДВЭРЛЭЛЭЭ

Зам тээврийн хөгжлийн Дэд сайд асан, ХХААХҮ-ийн дэд сайд Ж.Бат-Эрдэнийг өнгөрсөн долоо хоногийн Лхагва гарагт Авлигатай Тэмцэх Газар/АТГ/-аас 48 цагийн хугацаатай саатуулсан. Түүнийг Зам, тээвэр хөгжлийн яаманд ажиллаж байхдаа албан тушаалаа урвуулан ашиглаж, Улаанбаатар-Дархан чиглэлийн авто замын ажилд бусдад давуу байдал олгосон, үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн байж болзошгүй хэмээн шалган 48 цаг саатуулаад сулласан бөгөөд тухайн хэрэгтэй холбогдуулан шүүхээс өнөөдөр 30 хоног цагдан хорих шийдвэр гаргажээ. Тодруулбал, аравдугаар сарын 11-ний өдөр Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс Ж.Бат-Эрдэнийг нэг сарын хугацаатай үргэлжлүүлэн цагдан хорих шийдвэр гаргасан байна.

Л.ЭНХ-АМГАЛАН: ОХИДЫН ГЭХ ТУСГАЙЛСАН ҮЗЛЭГ БАЙХ ЁСГҮЙ

Нэгдсэн Үндэстний байгууллага 2012 оноос эхлэн жил бүрийн аравдугаар сарын 11-ний өдрийг "Охидын эрхийг хамгаалах олон улсын өдөр" болгон зарлаж, охидын эрхийг сурталчлах, хүйсээр ялгаварлах, хүйсийн тэгш бус байдлыг шийдвэрлэх, хүчирхийлэлд өртөж байгаа охидод туслахад уриалдаг. Энэ өдөртэй холбогдуулан БШУ-ын сайд Л.Энх-Амгалан охидын гэх тусгайлсан үзлэг боловсролын салбарт байх ёсгүй гэдгийг тодотголоо. Тэрээр "Охидын гэх тусгайлсан үзлэг байх ёсгүй. Өнөөдөр олон улсын охидын эрхийг хамгаалах өдөр. "Охидын" гэх тусгайлсан үзлэгийг боловсролын орчинд зохион байгуулах ёсгүй гэдгийг албан ёсоор зарлаж байна. Өсвөр насны охид, хөвгүүд эрүүл мэндийн байгууллагаар дамжуулан, өөрөө хүссэн үедээ САЙН ДУРААРАА эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэг, анхан шатны тусламж үйлчилгээ авдаг байх ээлтэй орчныг бүрдүүлнэ" хэмээн байрь сууриа цахим хуудсаараа илэрхийлэв. Багш ба охид | Охидын санаа бодлыг анхааран сонсдог байгаасай. Охидыг ялгаварлан харьцдаггүй байгаасай. Охидод гарч байгаа эерэг өөрчлөлтийг цаг тухай бүрт нь харж урам өгдөг байгаасай. Бусдын өмнө охидыг буруутгахгүй байгаасай. Эцэг, эхчүүд ба охид | Биднийг ойлгож, хүндэтгэж харьцдаг байгаасай. Бидэнд цаг гарган сонсож, хүсэл мөрөөдлийн минь талаар ярилцдаг байгаасай. Бидэнд урам өгч дэмждэг байгаасай. Охид ба үе тэнгийнхэн | Охид бүр амьдрал, сургалтын амжилт, үзэл бодлын зөрөөтэй байдлаас болж биенээ ялгаварлан гадуурхдаггүй, дээрэлхдэггүй байгаасай. Охид бие биедээ сөргөөр нөлөөлдөггүй байгаасай. Бидэнд томчууд зөв үлгэр дуурайлалтай байгаасай. Цахим орчинд бие биенээ гадуурхдаггүй байгаасай. Асуудлуудыг хэрхэн шийдэх вэ? Охидынхоо мөрөөдлийг сонсоорой. Охидтойгоо ярилцаарай. Тэдний ахиц дэвшил бүрийг нь хараад урам өгөөрэй. Тэдэнд итгэл найдвар төрүүлээрэй. Тэднийг бусадтай бүү харьцуулаарай. Охиддоо нөхөрлөл, хүндлэхийн чухлыг ойлгуулаарай. Охидоо хайрлая, хүндэлье, ойлгоё!

2023 ОНЫ ТӨСВИЙН ТӨСЛИЙН ТАЛААРХ ИРГЭДИЙН САНАЛЫГ “D-PARLIAMENT” ЦАХИМ ХУУДАС БОЛОН УТСААР АВЧ БАЙНА

Улсын Их Хурлын 2022 оны намрын ээлжит чуулганаар Монгол Улсын 2023 оны төсвийн төслийг хэлэлцэж, хоёр дахь хэлэлцүүлэгт шилжүүлсэнтэй холбогдуулан Төсвийн байнгын хорооноос анх удаа “Төсөв-2023” олон нийтийн нээлттэй хэлэлцүүлгийг энэ сарын 19-ний өдөр Төрийн ордонд зохион байгуулахаар болсон. Монгол Улсын төсвийг хэлэлцэх, батлах үйл явцыг олон нийтийн өмнө нээлттэй, ил тод болгох үүднээс иргэдийн оролцоо, хяналтыг тавих боломжийг хангасан шинэ жишгийг тогтоосон хэлэлцүүлгийг зохион байгуулах гэж буйтай холбогдуулан иргэн та төсвийн талаарх саналаа өгөхөд 6 хоног үлдээд байна. Олон нийтийн нээлттэй, хяналттай хэлэлцүүлэгт иргэд тэр дундаа төсөв, санхүүгийн чиглэлээр мэргэшсэн иргэний нийгмийн болоод мэргэжлийн судалгааны байгууллагуудаас “ D-Parliament ” цахим хуудас, D@parliament.mn мэйл хаягаар болон 51-262727 утсаар саналаа аравдугаар сарын 7-ноос 17-ны өдрийг хүртэл хүлээн авч байна. Та дараах заавар, зөвлөмжийн дагуу төсвийн төсөлд саналаа өгөөрэй. Хавсралт видео

АНХААР: ОЙГООС ЗУЛЗАГАН МОД ШИЛЖҮҮЛЭН СУУЛГАХЫГ 2030 ОН ХҮРТЭЛ ХОРИГЛОЛОО

Ойн экосистемийн тэнцвэрт байдлыг хадгалах, нөөцийг зохистой ашиглах, ойн хэвийн өсөлт, нөхөн сэргэлтийг хангах зорилгоор байгалийн ойгоос зулзаган модыг түймрээс хамгаалах халз зурвас, эрчим хүчний шугам сүлжээний хамгаалалтын зурвас гаргахаар төлөвлөсөн болон стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордтой давхацсан ойн сангийн талбайгаас аймаг, нийслэлийн Байгаль орчны газрын зөвшөөрснөөс бусад тохиолдолд шилжүүлэн суулгахыг 2030 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр хүртэл хугацаанд хориглолоо.

Д.САРАНГЭРЭЛ: ҮГ ХӨӨХӨӨР ҮХЭР ХӨӨ ГЭДЭГ, ТЭР ЯДУУ ӨРХҮҮДИЙГ ҮХЭР ГЭЖ ОЙЛГООРОЙ

УИХ-ын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны хуралдаанаар Ахмад настны тухай хуулийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх талаарх тайланг сонсож байна. Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл "Улны айл гэдэг үгээр их хөөцөлдөж байна. Ул гэдэг үг надтай хамт яамнаас явсан. Та бүхэн айлтгүй. Гэхдээ айл нь үлдсэн" хэмээн байр сууриа илэрхийлэв. Түүнчлэн тэрбээр "Ул гэдэг үгийг хэрэглэдэггүй гээд дэд сайд яриад зогсож байна. Гэтэл яамны ажил хариуцсан хүмүүс чинь 2008 оноос хойш энэ үгийг хэрэглэж, судалгаанд ашигласан гэдгийг хэд хэдэн дарга хэлж байгаа. Үүнийг мэдэхгүй явна гэдэг гутамшиг. Түүнээс гадна үүнийг хэлсэн хүмүүсийг буруутгах хэрэггүй. Харин ч баярлах ёстой. Халамжийн ажилтнууд айлуудаар яваад амьжиргааны түвшин зорилтот бүлэг гэж хэлээд байгаа үзүүлэлтэд нь багтахгүй, шугамаас доогуур байгаа айлуудаа арга буюу ингэж нэрлэдэг. Ийм түвшинд очсон байхад энэ үгийг, нөхцөл байдлыг төрийн түвшинд хүргэхгүй, өөрсдөө очихгүй үгээр хөөцөлдөж байна. Манай Монголчууд үг хөөхөөр үхэр хөө гэдэг юм. Үхэр гэдэг үгийг тэр ядуу айлуудаа гэж ойлгоорой. Тиймээс тэндээ очиж, ажиллах ёстой. 26,000 айл байна. Эдгээр айл төрийн байгууллагын мэдээллийн санд байхгүй. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны харьяа халамжийн 920 хүн очиж ажиллаж, эдгээр хүнд тусалъя гэж байгаа юм. Үүнийг мартаж ерөөсөө болохгүй. Эдгээр айлдаа оч. Дэнгийн эрвээхэй шиг дээгүүр нисэлгүй эдгээр айлд очоод үз. Махан хоол идэхийн тулд сургуульдаа явж байгаа гэж хэлж байгаа хүүхэд байна шүү дээ. Хэдэн ахмад, хэдэн хүүхэд голоо зогоож амьдарч байгаа вэ гэдгийг газар дээр нь очиж үз" гэлээ.

БЗД-ИЙН 19 ДҮГЭЭР ХОРООНД БАЙРЛАХ “ГРИЙН АППАРТМЕНТ” ХОТХОНООС ХАЖУУ БАЙРЛУУ ШУГАМ ТАТАЖ ОРШИН СУУГЧДЫГ БУХИМДУУЛЖ БАЙНА

Баянзүрх дүүргийн 19 дүгээр хороонд байрлах “Грийн аппартмент” хотхоны хажуу талын байрлуу тус хотхоноос шугам татаж оршин суугчдыг бухимдуулж байна. Тодруулбал, тус хотхоны яг хажууд баригдаж буй “Тимур констакшн”-ы “Энх-Өргөө” хотхон руу оршин суугчдад урьдчилж мэдэгдэлгүй ус, дулааны шугам татаж, гурав хоног ус тасалж иргэдийг хохироож байгаа аж. Оршин суугчдын хэлж буйгаар шугам татаж, хэрэглээний усыг хязгаарлаж байгаагаас гадна энд тэндгүй ухаж, хүүхдийн тоглоомын талбайг сүйтгэхээс гадна барилгын ханыг хүртэл цоолсон байна. Хаа сайгүй өвөлжилтийн бэлтгэл ажилдаа ороод буй энэ үед орон сууцны ханыг цоолж, нүх ухаж хажуу байр луу нь шугам татаж иргэдийг хохироож байгаа асуудалд ихээхэн бухимдаж байна. Тус хотхонд 467 өрх байдаг бөгөөд энд амьдарч буй тэдгээр өрхийн амар тайван аж төрөх эрх ноцтой зөрчигдөж байна хэмээн тэд ийнхүү манай редакцид хандсан юм. Оршин суугчид орон сууцны конторлуугаа хандаж үзсэн боловч зүүн түгээх зөвшөөрсөн гэхээс өөр тайлбар өгөөгүй байна. 467 өрх айл амар тайван амьдарч байхад нэг л өглөө орц гарцыг нь хааж, хүүхдийн тоглоомын талбайг сүйтгэж, хэрэглээний усыг нь тасалж, ханыг цоолж буй энэ үйл явалд холбогдох төрийн байгууллагууд анхаарал хандуулж, арга хэмжээг яаралтай авахгүй бол нийслэлийн хэдэн мянган иргэний эрх өвлийн ид хүйтэнд ноцтой зөрчигдөөд үлдэх нь байна. Түүнчлэн хажуу барилгаасаа шугам татахыг зөвшөөрсөн Зүүн түгээх сүлжээ компанийнхан ч үүнд тайлбар хийх хэрэгтэй болов уу.

ОРОН СУУЦНЫ БОДЛОГЫГ “ОРВОНГООР” НЬ ӨӨРЧИЛСӨН АРХИТЕКТОР

Аль ч улсын, ямар ч хотын иргэдийн анхаарлын төвд байдаг асуудал бол орон сууцны бодлого. Учир нь орон сууцны бодлогоор дамжуулан тухайн хотын хөгжлийг тодорхойлдог гэдэг. Энэ бодлогыг уялдаа холбоотойгоор, шат дараатайгаар хэрэгжүүлснээр хотын төвлөрөл саарч, түгжрэл, агаар, орчны бохирдол буурч, ядуурал багасдаг зэрэг олон сайн талтай.Т эгвэл орон сууцны бодлогыг хэрэгжүүлэхэд зөвхөн барилга бариад байх бус өөр олон ажил хэрэгтэй гэдгийг архитекторчид хэлдэг, хэрэгжүүлэхээр хичээдэг. Тэдний нэг нь одоогийн Нийслэлийн ерөнхий архитектор Н.Нацагдорж. Түүний хувьд хуучныг сайжруулж, хөгжүүлэх ёстой гэдэг шийдлийг амьдралд ашиглах боломжийг аль эртнээс санаачлан, хэрэгжүүлж иржээ. Жишээлбэл нийслэл хотыг орон сууцжуулах, түүнд шаардлагатай бүхий л тооцоо судалгааг гаргасан нэгэн. Тодруулбал тэр “Нийслэлийн орон сууцны фонд бүрдүүлэх журам”-ыг боловсруулсан. Н.Нацагдорж 2007 онд санаачлан дээрх журмыг боловсруулж, НИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн 30 дугаар тогтоолоор батлуулсан. Энэхүү журмыг хэрэгжүүлснээр нийслэлд орон сууцны сан бий болж, сангаас зорилтот бүлгүүдэд орон сууц олгох, төрийн албан хаагчдын орон сууц худалдан авахад тусламж, тэтгэлэг олгох зэрэгт зарцуулах боломж бүрдсэн байдаг. Мэдээж нийслэлд шинэ орон сууц баригдахын хэрээр өмнөх буюу 1970-1980 онд сүндэрлэсэн барилгуудын чанар ч эдэлгээний явцад муудаж, халаалт, дулааны алдагдал ихтэй болчихсон. Тухайлбал I, III, IV, X хороолол, Төмөр зам, Жуков гээд өвөлдөө гэртээ эсгий гуталтай, зузаан дээл, куртиктэйгээ амьдардаг айл олон байсан. Тэдгээрийг нэгэнт буулгаж, дахин шинэчлэх боломжгүй тул засаж сайжруулах нь хамгийн зөв шийдэл. Тиймээс 2010 онд “Угсармал орон сууцыг дулаалах техникийн шинэчлэл хийх” төслийг боловсруулсан байдаг. Үүнийг хэрэгжүүлснээр дулааны алдагдлыг 40 хувиар бууруулж, иргэд дулаан тохилог орчинд амьдрах нөхцөл бүрдсэн. Ингээд ч зогсохгүй нийслэлийн дулаан хангамжид ч ихээхэн хэмнэлт хийх боломжтой болсон. Тиймээс ч энэ төслийг одоо Улаанбаатар хотын Захирагчийн Ажлын алба хариуцан зохион байгуулан ажилласаар байгаа. Дээрх ажлууд хийгдсэн 2006-2010 онд Улаанбаатар хотын Ерөнхий архитектор бөгөөд Ерөнхий төлөвлөгөөний газрын даргаар Н.Нацагдорж ажиллаж байжээ. Нийслэлийн орон сууцуудыг 1970-1980-аад онд хойд хөршийн “ах нар” барьж, байгуулж өгсөн бол өмнөх буюу 2-3 давхар хуучны барилгуудын ихэнх нь 1950-1960 онд ашиглалтад орсон байдаг. Тэдгээр сууцууд өдгөө газар нь л үнэ хүрч байгаагаас хүн амьдарч, ашиглахад бэрх болчихсон. Тэгэхээр иргэдийн аюулгүй байдлыг хангах, мэдээж хөрөнгийн хохирол учруулахгүй байх шаардлага үүссэн. Тиймээс Н.Нацагдорж архитектор “Ашиглалтын шаардлага хангахгүй нийтийн зориулалттай орон сууцны барилгыг дахин төлөвлөн барилгажуулах журам”-ыг анх боловсруулж байв. Энэ хүрээнд өдгөө нийт 150 гаруй орон сууцны барилгыг буулган, шинэчлэн барилгажуулаад байна. Түүнчлэн ашиглалтын шаардлага хангахгүй орон сууцыг буулгаж, дахин барилгажуулах нь нийслэлийн агаар, хөрсний бохирдлыг бууруулах ажлын нэг гарц ч гэж болох ажил. Нийслэлд барилгажилт явагдаж, энэ чиглэлийн аж ахуйн нэгжүүд бий болсоны хэрээр төөрдөг байшин шиг болчихлоо гэх хүн олон болсон. Үүнтэй зэрэгцэн хуучны гэгдэх барилгаар барагцаалж зам заадаг, аль нэг хороолол, байгууллагын хажууд гэж нэрлэдэг байдал ч бий болсон. Хэн дуртай нь барилгынхаа хаяг, дугаарыг харсан газраа хадчихдаг. Үүнийг цэгцлэх арга нь стандарт хийгээд түүнийг хэрэгжүүлэх. Тиймээс 2007 онд Барилгын хаяг дугаарлалтыг стандартад оруулж, Нийслэлийн Барилга хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газрын дэргэд хаягийн цех байгуулсан байна. Ингэснээр Улаанбаатар хотын сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, яам, тусгай газар, гудамж талбай, барилга орон сууц, хашааны нэр, дугаарыг стандартын дагуу хэвлэн үйлдвэрлэж, хадаж байрлуулдаг болсон. Энэ ажлын үр дүнд шуудан харилцаа холбоо, яаралтай тусламжийн үйлчилгээ болон нийгэм, олон нийтийн бүхий л салбарт өргөн ашиглагдсан үр дүнтэй ажил болоод байгаа. Нийслэлийн агаар, орчны бохирдлыг ярихаар хамгийн түрүүнд гэр хорооллын утааг хэрхэх талаар ам уралдан ярьдаг. Гэвч утааг бууруулах гэхээс илүү гэр хороололд амьдарч, ажилладаг иргэдээ хэрхэн ая тухтай орчин нөхцөл рүү шилжүүлэх вэ гэдэг гаргалгаа олох нь чухал сэдэв. Тэр ч утгаараа Н.Нацагдорж архитектор “Гэр хорооллын газрыг дахин төлөвлөн барилгажуулах” төслийг санаачилсан нь үр дүнгээ өгч, өнөөдөр олон айл орон сууцтай болсон. Энэхүү санаачилгын хүрээнд 2011 оноос эхлэн гэр хорооллыг орон сууцжуулах ажлыг эхлүүлсэн бөгөөд өнгөрсөн хугацаанд нийтдээ 15 мянга гаруй айлын орон сууцыг ашиглалтад оруулаад байгаа юм. Мэдээж дахин төлөвлөлттэй зэрэгцэн тухайн газарт амьдарч байсан айлуудыг хэрхэх вэ гэдэг нь мэргэжилтнүүдийн хувьд анхаарлын төвд байсан сэдэв. Тиймээс тэдэнд зориулж түр хугацаанд амьдрах “Түрээсийн сууц барих” ажлыг Н.Нацагдорж архитектор санаачилж байв. Олон нийтийн хамгийн сайн мэддэг 100 айл буюу Сүхбаатар дүүргийн 7 дугаар хороололд 300 айлын орон сууцны барилгыг өдгөө хүн бүр мэддэг болсон. Яг энэ мэтчилэн нийслэлээс зохион байгуулж буй дахин төлөвлөлтийн бүсийн иргэд тухайн орон сууцанд хямд өртгөөр тодорхой хугацаанд амьдарснаар тэдний эдийн засагт ч нэмэр, тус болж, нийслэлд байх гэр хорооллын тоо буурахад чухал нөлөө үзүүлсээр байгаа юм.

1 ... 145 146 147 148 149 150 151 152 153 ... 314