ГЕОДЕЗИ, УСНЫ БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ГАЗРААС ХАЛИА ТОШИН ҮҮССЭН 46 БАЙРШИЛД АЖИЛЛАЖ БАЙНА

02 / 02 0 сэтгэгдэл 25 үзсэнe

Нийслэлийн хэмжээнд нийт 46 байршилд халиа тошин үүсээд байна. Эдгээр байршилд ГУББГ-аас шуурхай арга хэмжээ авч ажиллаж байгаа юм. Энэ талаар ГУББГ-ын Засвар, ашиглалтын албаны дарга Ж.Батдорж: "Энэхүү 46 байршлыг ГУББГ-аас эрэмбэлж, нэн шаардлагатай арга хэмжээ авах хэрэгтэй байршлуудад өдөр бүр ажиллаж байна. Тухайлбал, хаврын шар усны үерээс сэргийлж, эрсдэл үүсэх боломжтой газруудад тогтмол арга хэмжээ авч байна. ЧД-ийн 10 дугаар хороонд байрлах Дэнжийн "1000"-ийн нэгдүгээр суваг нь эрсдэлтэй байршлын нэг бөгөөд тус үерийн далан болон авто замын гүүрэн гаргалгаанд суваг татах, ухаж авсан мөсөөрөө хоёр талд нь далан үүсгэх, мөсийг зөөж цэвэрлэх зэрэг ажлууд хийгдэж байна" гэв.

“АМАР БАЙНА УУ 2025” ҮЗЭСГЭЛЭН ХУДАЛДАА ЭХЭЛЛЭЭ

02 / 01 0 сэтгэгдэл 22 үзсэнe

Нийслэлийн Засаг даргын санаачилгаар гурав дахь жилдээ сар шинийн баярыг угтан зохион байгуулж буй "Амар байна уу 2025" үзэсгэлэн худалдаа, хөрөнгө оруулалт, хамтын ажиллагааны нээлт өнөөдөр боллоо. Тус үзэсгэлэн худалдаанд нийслэлийн есөн дүүрэг, 21 аймгийн 1000 орчим ЖДҮҮ эрхлэгч 50 мянган нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрийн үнээр борлуулан оролцож байгаа юм. Энэ үеэр нийслэлийн Жижиг дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих төв НӨҮГ-ын дарга Д.Ундармаа “Гурав дахь жилдээ зохион байгуулж буй "Амар байна уу" үзэсгэлэн худалдаа нь зөвхөн нийслэл Улаанбаатар хотоор хязгаарлагдахгүй 21 аймгийн ЖДҮҮ эрхлэгчдийг дэмжиж байдгаараа онцлогтой. Ингэснээр чанартай, баталгаатай, эх орны үйлдвэрийн бүтээгдэхүүнээ боломжийн үнээр худалдан авах нөхцөлийг иргэддээ олгож байгаа юм. Тухайлбал, өнгөрсөн жил тус арга хэмжээний үеэр аж ахуйн нэгжүүд 51.8 тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийж, энэ хэмжээний мөнгөн урсгалыг дотооддоо үлдээж чадсан. Мөн энэ жил уг үзэсгэлэн худалдааг хотын А бүсэд буюу “Их наяд” худалдааны төвийн 5-6 давхар, “Соёолж молл” худалдааны төвийн хоёрдугаар давхарт зохион байгуулж байгаагаараа онцлогтой” гэв. Нийслэлийн Соёл урлагийн газрын дарга Э.Цэнд-Аюуш “Энэхүү үзэсгэлэн худалдаанд нийслэлийн Соёл, урлагийн газар болон нийслэлийн харьяа соёл, урлагийн байгууллагууд урлаг, соёлын үйл ажиллагаа зохион байгуулан оролцдог уламжлалтай. Энэ жилийн хувьд нийслэлийн харьяа соёл, урлагийн 11 байгууллагын 220 гаруй уран бүтээлч болон ард түмний хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн уран бүтээлчид өдөр бүр уран бүтээлээ толилуулах юм” гэлээ. Тус үзэсгэлэн худалдаа хоёрдугаар сарын 1-27 хүртэл өдөр бүр 09:00-20:00 цагийн хооронд үргэлжилнэ. Нийслэлийн зүгээс ЖДҮҮ эрхлэгчдээс түрээсийн төлбөр авалгүй, урсгал зардлыг хариуцаж байгаа юм.

Б.БАЯРЦЭЦЭГ БИ ХҮНИЙ СЭТГЭЛД СОЛОНГО ТАТТАЛ ДУУЛЖ ЧАДСАН

01 / 31 0 сэтгэгдэл 1 247 үзсэнe

Тун удахгүй уран бүтээлийн тайлан тоглолтоо толилуулах гэж байгаа уран бүтээлч Б.Баярцэцэгтэй ярилцлаа. -Дуучин Б.Баярцэцэгийн уран бүтээлч болсон цаг үеэ эргэн дурссан яриа сонирхолтой байх болов уу. Хоёулаа тэр цаг үеэс ярилцлагаа эхлүүлэх үү? -Миний уран бүтээлчийн замналаа эхлүүлсэн түүх ээдрээтэй. Би анх ХААИС-ийн нягтлан бодогчийн ангийн оюутан болж их хотын амьдралд хөл тавьж байлаа. Мөнгө санхүү талын хүн болох нь миний хүсэл байгаагүй юм. Би багаасаа л дуучин болох мөрөөдөлтэй, харин ээж аав хоёр санхүүч болгомоор байсан хэрэг. Гэхдээ намайг СУИС-д шалгалт өгөхийг зөвшөөрч билээ. Тэнцэхгүй бол ээж аав хоёрын хүссэн сургуульд орох аман гэрээтэй шалгалтанд орохоор болов. СУИС-д элсэх эхний шалгалтанд миний шүд тэнцээгүй. Ингээд л ХААИС-д суралцахаар боллоо. Гурван жил нягтлан бодогчийн мэргэжлээр суралцахдаа энэ миний байх ёстой газар биш гэдгийг алхам тутамдаа л мэдэрч байсан гэхэд болно. Тоондоо тийм ч сайн биш. Хичээлээ ойлгохгүй байх нь миний хувьд үнэхээр зовлонтой асуудал. Гэтэл урлагийн ямар нэгэн арга хэмжээ болоход би байнга л түрүүлдэг оюутан болов. Багш нар ч үүнийг мэдэрчихсэн надад “Чи ер нь байх ёстой газраа олоогүй хүүхэд байна” гэж дандаа хэлдэг байв. -Багш нар хүүхдийн ямар авьяас, чадвартай хаана аль салбарт амжилт гаргахыг мэдэж байгаа л даа. СУИС-д элсэх шийдвэр хэзээ гаргав. Амаргүй байсан байх даа? -Төгсөх курсийн оюутан болох жилийн хавар СУИС-д эстрад дуулаачийн шинэ анги нээгдсэн, хоёр дахь элсэлтээ авч байгаа тухай хаанаас ч билээ олоод сонсчихлоо. Хэдийгээр мөдхөн төгсөх байсан ч боломж байгааг мэдээд тэвчээрийн хүлээс алдуурсан байх. СУИС-д дахин шалгалт өгөхөөр зориг шулуудлаа. Яваад очтол анги дүүрсэн ахиж оюутан нэмж авахгүй гэж ярьж байна. Эхлээд намайг захирлын өрөөнд оруулахгүй байсан болохоор үүдэнд нь уйлаад зогсож байтал захирал ирээд юун хүүхэд болохыг асуусан. Шууд л захирлыг дагаж өрөөнд ороод “Би дуучин болмоор байна” гээд уйлаад зогсчихлоо. Тэр том хүний өрөөнд ороод үнэнээ хэлээд зогсох зориг миний хүүхэд насны хаанаас гарсныг одоо би хэлж мэдэхгүй юм. Дуучин болох хүсэл тийм их байсныг л хэлж чадна. “Ээж аав хоёрынхоо итгэлийг, гурван жил сурсан сургуулиа хаяад ирлээ. Би орос, англи хэлтэй, дуучин болмоор байна” гээд л зогсчихсон. Гэтэл захирал хөгжмийн факультетийн багшийг дуудаад “Энэ нэг ийм хэцүү хүүхэд байна. Та нар шалгаад үзэх үү” гэдэг юм байна. Тэр үед Нямсүрэн багш ирсэн санагдаж байна. Багш намайг шалгаад “Сонсгол, хөг сайтай, сайхан хоолойтой юм байна” гэтэл захирал “Анги дүүрсэн яах билээ” гэж ярьж байгаад шинээр хандивын анги нээхээр болов. Хандивын ангийн оюутан төлбөрөө бэлнээр нь өгөх, дээр нь хэдэн төгрөг нэмж төлдөг журамтай. Цоо шинэ ангийн анхных нь оюутан болж гав ганцаараа орсон. Гэтэл нэг сонирхолтой зүйл болсон нь миний багын найз надтай нэг ангид орлоо. Бас л над шиг гурав, дөрвөн жил өөр сургуульд сурч байгаад дуучин болох хүслээ барьж дийлэхгүй тэсэхээ болиод СУИС-д элссэн байгаа юм. Арван жилд дууны уралдаанд нэг, хоёрдугаар байр эзлээд явдаг байсан хоёр СУИС-ийн хандивын ангид ингэж таарч билээ. Орхонцэцэг төгсөөд БЦДБЧ-д дуучнаар ажиллаж байгаад одоо чөлөөт уран бүтээлч болсон. -Ямартай ч өндөр босгыг нь даваад, өргөн үүдийг нь нээгээд орчихлоо. Хэн гэдэг багшийн удирдлагад очив? -Намайг Ч.Насантогтох багшид “За чи нэг ийм хүүхэд ав даа” гээд гарт нь хүлээлгэж өгсөн. Багш төрөөд удаагүй, дөнгөж ажилдаа ороод хоёр дахь төгсөлтөө хүлээж авсан нь манай анги. Ер нь анхны шавийн нэг юм даа. -Оюутан болоод мөнгө санхүүгээ шийдэх хэрэгтэй болно. Би таныг оюутан цагаасаа дуулж эхэлсэн гэж санаад байна. Амралтаараа “халтуур” хийнэ биз? -Нөхөртэйгөө танилцсан жил зуныхаа амралтаар ОХУ руу явсан юм. Москва, Арбатын гудамжинд Монгол Улсын Элчин сайдын яам байх. Өглөө, оройд Арбатын гудамжаар явахад тэнд Андрей Зайцев гэдэг гитар барьсан эр байнга л дуулж суудаг байлаа. Би хэрэг болгож очоод л ард нь суун түүний дуулахыг сонсох дуртай. Мань эр Мариан Кэри, Уитни Хьюстон, Селин Дион зэрэг поп дива нарын тухайн үед хит болж байсан дуунуудыг сонгож дуулна. Би Андрей Зайцеваас нөгөө дуунуудын фонограммыг хэдэн рубль өгч авлаа. Сонссоор байгаад бүх дууг нь цээжилчихсэн. Монголд ирээд байтал намар болж би хоёрдугаар курсийн оюутан сургуульдаа оров. Тэр жил би анхныхаа “халтуур”-ыг хийж билээ. Нөхрийнхөө эгчийн гуйлтаар ажлын газрын шинэ жилд англи дуу дууллаа. Нөгөө Зайцеваас авсан фонограммтайгаа шүү. Гэтэл тэнд “Болор” хамтлаг хөгжим тоглож байж. Хамтлагийн ахлагч Оргил ах намайг Селин Дионы “My heart will go on”-ыг дуулж байхыг тэгэхэд сонссон юм билээ. Тэрнээс хойш удалгүй Оргил ах СУИС дээр “Энд Баярцэцэг гэж оюутан байгаа” гэж сураглаж ирээд надтай уулзсан юм. Тухайн үед “Ривер саундс” клуб нээгдээд удаагүй “Болор”хамтлаг тэнд тоглодог байсан юм билээ. Надад долоо хоногт дөрвөн удаа тоглоно, нэг удаагийн тоглолтод 15 мянган төгрөг өгье гэдэг санал тавилаа. Долоо хоногт 60 мянган төгрөг гэдэг оюутны хувьд их мөнгө учраас би шууд л зөвшөөрсөн. Эхний үед Оргил ахын ард вокал дуучнаар ажилладаг байв. Нэг ч дуу бүтэн дуулахгүй олон сар явсан. Миний аз таарсан тэр өдөр би Оргил ахыг орлон дуулж, түүнээс хойш би дангаараа бүх л дууг нь дуулдаг боллоо. Хоёрдугаар курсийн оюутан надад энэ ажил маш олон зүйлийн суурийг тавьж, ирээдүйн амьдралд минь хэрэг болох их зүйлийг сургасан. -Тэгэхээр баян оюутан байж дээ? -“Ривер саундс”-д би долоон жил дуулсан. Тэр хооронд хотын төвийн том клуб болгонд очиж тоглодог байлаа. Намайг орос дуу дуулдаг болохоор орос дуунд дуртай хүмүүс их урина. Урлагийн зам хөөсөн залуухан оюутан бүсгүйд мөнгө хэрэг бололгүй яах вэ. Оюутан байх үеэс миний хоолой танигдаад эхэлсэн. Тухайн үед хип хоп хамтлагууд хүчээ авч байлаа. Хамтлагийн од ах нар сургууль дээр “Баярцэцэг гэдэг оюутан хаана байна” гээд сураглаад л ирнэ. Манай анги хоёр Баярцэцэгтэй. Хоёулаа уралдаад л би, би гэнэ. Эхлээд “Айс топ” хамтлагтай, дараа нь “Люмино”-гийн “Хүнийх” дууг хамтран дуулсан. Би одоо хүртэл уран бүтээлч болоогүй явна -Хэзээ, ямар дууныхаа дараа өөрийгөө “Би уран бүтээлч”гэж хүлээн зөвшөөрөх болсон бэ? -Би хүлээн зөвшөөрөхгүй л яваад байгаа шүү. Яагаад гэвэл надад ээжийн үг маш чухал. 2000 оны эхэнд миний дуу хоолой Монголын ард түмэнд танил болж, UBS сувгийн нэвтрүүлгээр миний дуу явдаг болсон. Харин ээж намайг хүлээн зөвшөөрөхгүй “Уйтгартай дуучин” гэж үздэг. Ер нь манай гэрийнхэн миний дууг сонсохгүй, хүлээн зөвшөөрөхгүй нэлээд удсан. Би 2015 онд дэлхийн II дайны ялалтын 70 жилийн ойд зориулж “Эхо любвы” тоглолт хийсэн юм. Энэ тоглолтдоо ээжийгээ урьж үзүүлснээ мартдаггүй. “Крокус” төвийн танхим үзэгчээр дүүрч, Казахстан, Өмнөд Солонгосын Элчин сайдууд суучихсан байлаа. Ээж ирсэн зочид, үзэгчдийг хараад “Өө миний охин чинь дуулдаг юм байна” гэж анх удаа хэлсэн. Энэ миний хувьд маш том шагнал. Гэхдээ яагаад ч юм өөрийнхөө уран бүтээлд ханаж байсан удаа надад байдаггүй. “За энэ болж байна даа” гэж бодож байгаагүй. Харин “Тань руу нүүж явна” дууг дуулах гэж хоёр, гурван жил ажиллаад, үзэгч, сонсогчдод хүргэснийхээ дараа тайзан дээр “За Баяраа, ер нь болж байна шүү” гэж дотроо хэлээд уйлж байсан нь өөртөө өгсөн хамгийн том үнэлгээ юмдаа. -“Тань руу нүүж явна” дууны талаар асуухаар зэхсэн юм. Энэ кино миний хувьд Монголын дэлгэцийн урлагийн сор болсон уран бүтээл. Үйл явдал, өгүүлэмж, агуулга гээд сэтгэл өвдөхгүй байх аргагүй. Би таныг энэ дууг дуулаад тайзан дээр уйлж байхыг хараад дотроо юу бодож байгаа бол. Ээжийгээ л байх даа гэж бодож байснаа санаж байна. Би буруу бодоогүй байж ээ? -Та эндүүрээгүй байна. Хэдийгээр ээж тоглолт үзээд сууж байсан ч би ээжийгээ л бодож байлаа. Ер нь ээж аавын тухай дуулах маш хүнд. Аавдаа зориулаад нэг дуу хийсэн боловч хэд хоног студид уйлаад, сүүлдээ болиод бууж өгч билээ. “Тань руу нүүж явна” дууны тухайд маш том бүтээл оролдож байгаагаа мэдрээд их сүрдсэн шүү. Энэ нь ч сэтгэл зүйд нөлөөлсөн байх. Нэг өдөр З.Хангал агсны гэргий Ягаанцэцэг эгч надтай уулзаад “Ханийн минь бүтээлийг хүмүүс дуу болгох гэж оролдож эхэллээ. Бидний санаанд хүрэхгүй байгаа учраас гомдолтой байна. Миний охин үүнийг дуу болгож дуул. Уран бүтээл болгоод дуулаад явна гэвэл бид чамд зөвшөөрөл өгнө” гэдэг санал тавьж билээ. Зөвшөөрөл аваад их олон яруу найрагч, зохиолчтой ажилласан. Том бүтээл гэдгийг нь мэдэрчихсэн учраас ирсэн шүлгүүд сэтгэлд нэг л хүрч өгдөггүй. Тэрнээс гадна олны зүрх сэтгэлд хоногшсон том бүтээлээс хүмүүс халгаад байдаг юм билээ. Олон яруу найрагч барьж авсан ч “Би чадахгүй юм байна” гэж дундаас нь буцсан. Хөгжмийн найруулга нь ч сэтгэлд нийцэхгүй буцаад л байлаа. Харин зохиолч Х.Болор-Эрдэнийн бичиж өгсөн шүлэг ая дан, хэмнэл айзамдаа яг сайхан таарсан. Ерөөсөө тэр аялгуу, зохицсон шүлэгтэйгээ хоршин найрсахаар хүний зүрх рүү урссан эрчим болж байгаа юм. Дуулахаараа л уйлчих гээд болж өгдөггүй. Гэтэл хошин урлагийн жүжигчин Алтанцэцэг эгч надад “Баярцэцэг ээ, чи ээжийгээ бодож дуулаад байна. Чи энэ амьдралыг гаднаас нь хараад, би энд амьдраад үзчихсэн шүү дээ гэж бодоод хөнгөхөн хандаж дуул” гэдэг зөвлөгөө өгдөг юм байна. Ааяа эгчийн зөвлөгөөгөөр дуулж үзтэл болж байна аа. Дуу болгон өөрийн эрчимтэй учраас аль дууг нь яаж дуулахаа хүртэл бодож байх ёстой юм билээ. Одоо би энэ дуугаа тоглолтонд яг зөвлөсний дагуу л бодож дуулдаг. Миний уйлдаг тэр тоглолтонд ирсэн үзэгчид, ээж хүртэл бараг бүх хүн уйлж байгааг хараад анх удаа “Би үзэгчдийн сэтгэлд солонго таттал дуулж чадлаа” гэж бодсон. Тайзан дээр энэ дууг бүтээх гэж ямар их хүч, сэтгэлийн хат шаардсанаа эргэн санах сайхан байсан. -Хүн бүрд амьдралын шалгуурыг даван туулах, сэтгэлээ хатамжлан барих, мөн урагш хөдөлгөх хүч бий. Өнөөдрийн Баярцэцэгийг бүтээсэн хөдөлгөгч, хатамжлах хүч юу байв? -Мэдээж амьдралын олон шалгуур, саад бэрхшээл, даваа нугачааг бусдын л адил туулсаар яваа. Өнөөдрийн амжилттай яваа гэж харж байгаа Баярцэцэгийг бүтээх гэж хичээж, зүтгэж, бүх зүйлд зөв, үнэн байх гэж хичээж ирсэн. Хэрвээ амжилт гэж үзвэл үүнийг би хичээсний минь шагнал гэж хэлнэ. Миний элэнц өвөө Богд хаанд үйлчилдэг төрийн дуучин байсан юм билээ. Богд хаан өвөөд “Төрийн дууч” гэдэг цол олгож ордондоо дуулуулдаг байсныг би их хожуу мэдсэн. Тэгэхээр надад өвөг дээдсээс ирсэн өгөгдөл байсан байгаа биз. СУИС-аа дүүргэсэн жил би тайлан тоглолт хийсэн юм. Миний тайлан тоглолтонд эмээгийн дүү ирээд тайзан дээр үг хэлэхдээ элэнц өвөө маань төрийн дууч хүн байсныг өгүүлэхэд тухайн үедээ сонсоод өнгөрсөн боловч эргэн санахад хаанаас, хэнээс улбаатай өгөгдөл болохыг ойлгож байгаа. Одоо сэтгэл дотроо тэр элэнц өвөөдөө үргэлж сүсэглэж явдаг даа. Миний хувьд хэцүү, хэрхэн давах учраа олохгүй явсан зүйл хүний нүдэнд өртөж гарт баригдахгүй хийсвэр. Сэтгэл дотроо үргэлж өөртэйгөө зөрчилдөж, өөрийгөө үнэлж, урамшуулж чаддаггүй байсан. Зөрчил гэхээсээ илүү өөрийнхөө үнэлэмжийг мэддэггүй байсан юм уу. Хэзээ ч сэтгэл ханахгүй үргэлж дутуу санагдах тэр мэдрэмж хэзээ үүссэнийг мэдэхгүй юм. Ийм мэдрэмж намайг маш олон жил дагасан. Болж байгаа ч юм уу, үгүй ч юм уу бүү мэд. Азаар миний дуунууд сонсогчдод хурдан хүрдэг. Юу түшдэг юм бүү мэд. Оюутан байхаасаа л ачааллаа дийлэхгүй, эрэлтээ гүйцдэггүй ч өөрийгөө голдог байлаа. Ээж маань биднийг хүмүүжүүлэхдээ ердөө ч урам өгч, болж байна гэж хэлдэггүй байж. Магадгүй өөрөө маш олон төрлийн авьяастай, мэдрэмж өндөртэй учраас бид сэтгэлд нь хүрдэггүй байж мэднэ. Тун удахгүй Андреа Бочеллитэй Монголын тайзнаа дуулна -Дэлхийд нэрд гарсан дуучинтай хамтран дуулах боломж олдлоо гэж бодъё. Таныг Селин Дионыг шүтдэг гэдгийг мэдэх учраас эрэгтэй дуучин гэж тодруулах нь зөв байх. Хэн гэдэг дуучинтай, ямар дуу дуулмаар байна? -Хамтран дуулахыг хүсэж байгаа маш олон эрэгтэй дуучин байна. Гэхдээ ийм боломж тийм ч хол биш гэж би бодож байгаа. Италийн алдарт дуучин, поп опера урсгалаар дуулдаг Андреа Бочеллитэй “The Prayer” дууг нь хамтран дуулах гэж байна. Андреа Бочелли энэ дуугаа бараг дэлхийн бүх орны одуудтай хамтран дуулсан байдаг. Тун саяхан манай урд хөршийн дуучинтай дуулсан. Одоо Монгол л үлдээд байна даа. Энэ тэгэхээр мөрөөдөл биш байгаа биз. Ер нь би бараг хамтран дуулах байх аа. Тун удахгүй Андреа Бочеллиг та бүхэн Монголын тайзан дээрээс харна. Миний хамтран дуулахыг хүсдэг хоёр дахь хүн нь Монголын дуурийн од Э.Амартүвшин байна. Би түүнийг дэлхийн ямарч том одыг шүтэж байгаагүйгээр шүтдэг учраас дуэт дуулахыг хүсдэг. Тэгэхээр энэ хоёр том дуучинтай, тенор, баритон хоолойтой дуэтлэнэ дээ. -Дуулах дуугаа сэдэвчилж сонгодог уу, хөгжмийн зохиолчдын санал болгосныг дуулаад байна уу. Таны дуунуудыг сонсож суухдаа асууя гэж бодогдсон юм? -Энэ их хөгжилтэй. Хөгжмийн зохиолчид намайг яг нэг формонд оруулаад түүгээрээ хараад байна. Би энэ тал дээр жаахан шүүмжлэнгүй маягтай байгаа. “Тэнгэрт харвасан од”-ыг дуулснаас хойш “Чамайг мартаагүй”, “Missing you”, “Ганцхан тэвэрье” дуунууд миний урын санд орсон. Та энэ дуунуудыг дандаа хожуу учирсан хайрын тухай гэдгийг анзаарсан байх. Саяхан би Өөжгий ахаас хэчнээн олон жил хүлээсэн дуугаа авлаа. “Хайрыг би мэднэ” гэдэг нэртэй энэ дуу “Хайрыг би мэдрээд өнгөрсөн. Хайр гэдэг тийм учиртай юм билээ” гэж өгүүлж байгаа юм. Бас л ижил агуулгатай дуу байгаа биз. Хайрыг бид хязгаарлаж чадахгүй. Хэнд ч хэлж чадахгүй нууцхан хайраа сэтгэлдээ тээж яваа хүмүүст миний дуу хань болдог гэж боддог. Тэгээд намайг зарим нь “Нууц амрагийн дуучин” гэж нэрлээд байх болсон. Амьдралд нь ирсэн хожуу хайрыг дурсаж байгаа сэдвийн дуунууд надад их бий. Сүүлийн үед үнэхээр сайхан аялгуу, хөгтэй л бол ийм дуу дуулахыг бодох болсон. Анх “Чамайг мартаагүй”, “Ганцхан тэвэрье” гэдэг хоёр дуу хүмүүст их хүрсэн. Надад ирсэн ямар ч уран бүтээлийг сэтгэлдээ мэдэрч, өөрийгөө хөглөж дуулахгүй бол хүнд хүрэхгүй шүү дээ. Ийм сэдэвтэй дууны үг нь нэлээд эротик байдаг. Тэгээд л эротик маягийн дууг Баярцэцэг дуулна гээд кодлогдчихсон юм болов уу. Саяны Өөжгий ахын надад өгсөн дуу мөн эротик маягийн үгтэй. Би үгийг нь жаахан өөрчилж болохгүй юу гэдэг санал тавьсан чинь Батрэгзэдмаа найрагчийн амьдралынхаа сүүлчийн мөчид бичсэн шүлэг юм билээ. Яаж тийм шүлгэнд гар хүрч зүрхлэх билээ дээ. Тоглолтонд ирдэг тэр их цэцгээ харах гэж дуулдаг ч байж магадгүй -Таны тоглолт тун удахгүй болно. Тоглолтыг зохион байгуулагчид цоо шинэ арга хэлбэрээр, найруулга, дэглэлтийн хувьд түүх бүтээхээ амлав. Дуучин Б.Баярцэцэг үзэгч, сонсогчдодоо юу амлах вэ? -Би тоглолт дээр ямар нэгэн гэнэтийн бэлэг барих тийм ч дуртай биш. Одоо эргээд харахад маш олон тоглолтын ард гарсан байна. Миний бодлоор тоглолт хийхийн утга учир нь намайг сонсох дуртай, надад итгэж уран бүтээлийг минь дэмждэг хүмүүс нийлсэн том баяр байдаг. Миний тоглолтыг тэсэн ядан хүлээдэг маш олон сонсогч бий. Манай тоглолт зохион байгуулдаг, тайз засал хийдэг, дуу техникийн ажилтнууд Монголд байгаа хамгийн шилдэг тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэлтэйгээр ур чадварын өндөр түвшинд тоглолтуудыг зохион байгуулж чаддаг. Тэр ч бүү хэл байгаа техник, тоног төхөөрөмжийнхөө хүчин чадлаас давсан зүйлийг ч хийж чадна. Тэгэхээр урд өмнө байгаагүй ийм гэж би хэлмээргүй байна. Ерөөсөө хүн бүр өөрийнхөө нөөц бололцоог тултал ашиглан ажиллаж байгаа. Миний тоглолтын тухайд дандаа сайжирч явдаг. Амьд хөгжимтэй дуулж, хүн болгонтой шууд харьцаад явахаар амьд харилцаатай тоглолт болдог. Хөгжмийн төгс дуугаралтыг таашаадаг учраас хамгийн шилдэг хөгжимчидтэй хамтарна. Миний бүх дууг даган дуулж байгаа үзэгчдийнхээ сэтгэл хөдлөлийг мэдрэх маш сайхан. Би олон жил дууллаа, олон ч тоглолт хийсэн байна. Бүтэн жилийн хугацаанд нэг удаа болох энэ тоглолтыг л хүлээж дуулдаг юм шиг санагддаг шүү. Уран бүтээлчийн замналаа дуусгахгүй байхын нэг утга учир жилдээ нэг болдог энэ тоглолтыг төлөө юм шиг санагддаг болсон. -Гуравдугаар сарын 8-ны өдөр таны тоглолтын тов гарсан. Энэ өдөр олон тоглолт болдог. Яагаад энэ өдрийг сонгосон юм бэ? -Миний сонсогчдын 99 хувь нь эмэгтэйчүүд байдаг. Дуучны замналынхаа 25 жилийн 20 жилд нь тасралтгүй тоглолт хийсэн гэж үзвэл үзэгчдийн 99 хувьд нь эмэгтэйчүүд сууж байхыг хардаг байлаа. Үүнийг эргэн санаад би маш их баяртай байдаг. Бас нэг шалтгаан нь энэ өдөр эмэгтэйчүүд бидний баярын өдөр. Хэдийгээр “Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр” гэдэг албан ёсны нэршилтэй ч монгол бүсгүйчүүд бид баяр гэдэг агуулгаар тэмдэглээд суржээ. Би цэцгэнд маш их дуртай. Тэр цэцгээ харах гээд дуулдаг ч байж магадгүй. -“Харанга” хамтлагийн “Бүсгүйн заяа” дуу ард түмний дунд түгэн тараад бараг ардын дуу шиг болсон. Энэ дууг бүсгүй хүн дуулахад сонсогчид яаж хүлээж авч байна. Дургүйцэх ч юм уу, чихэнд наалдахгүй байна гэдэг сэтгэгдэл хэлсэн үү? -Миний хувилбараар дуулсан “Бүсгүйн заяа” дууны анхны сонсогчид “Уучлаарай, энэ дууг эрэгтэй хүн дуулсан гэдгийг, Лхагваа ахын дуулсныг мартчихлаа. Анхнаасаа л чиний дуу байсан юм биш үү” гэж зарим нь хэлж байхад “Энэ чинь юу билээ нэг л сонссон дуу шиг” гэж хүлээж авах нэгэн ч байсан. Лхагваа ах ч сонсоод “Чиний дуу байсан юм байна” гэж хэлсэн. Энэ дууны клипний зураг авалтанд явж байхдаа “Бүсгүйн заяа” гэдэг ямар ч хэцүү юм дээ гээд хошин маягаар ярилцаж л байлаа. Клипны зургийг Италид маш гоё далайн эрэг дээр авсан. -Дуучин Баярцэцэг амьд хөгжмийн тоглолт, фонограмм хоёрын алийг нь сонгож тоглолтоо хийхийг илүүд үздэг юм бэ? -Би дуулж явсан бүх л цаг хугацаандаа амьд хөгжмийн тоглолт, амьд хөгжмийн дуугаралтыг илүүд үзэж ирсэн. Оюутан байхдаа ч би амьд хөгжмийн хамтлагтай дуулж байснаа танд ярьсан. Орчин үед бүр хөгжимгүй дуулахыг илүүд үзэх боллоо. Фонограмм бол нэг л өнгөөр дуугарна, суллана, чангална. Амьд хөгжимтэй дуулахад яруусах сэтгэлийн хөг эгшиг, яг тухайн мөчид гарч байгаа шиг ахиж гарахгүй. Жишээ нь би “Шүрэн бугуйвч”-ыг хэдэн зуун удаа дуулснаа мэдэхгүй. Гэхдээ хэзээ ч нэг мэдрэмжээр дуулж байгаагүй. “Бүсгүйн заяа” өөр “Содон аялгуу”, “Чамайг тэвэрье” бүгдээрээ өөр мэдрэмжээр сонсогчдод хүрч байгаа. Магадгүй энэ өөр мэдрэмжээр дуулагдахыг үзэх гэж ирдэг ч байж мэдэх юм. -Дуучны замнал, авьяас тэтгэвэрт гарна гэж байдаггүй. Хүчирхэг хоолой хэзээд сонсогчдынхоо сонорыг мялаасаар байдаг. Гэхдээ би танаас асуух ёстой. 10 жилийн дараа өөрийгөө хаана байгаагаар төсөөлж байгаа вэ? -Би дахиад 10 жил дуулна гэж бодохгүй байна. Яагаад гэхээр миний төлөвлөгөөнд өөр төсөөлөл бий. Анх уран бүтээлчийн замыг сонгохдоо нэг зүйлийг сэтгэлдээ бат суулгасан нь кино урлагт хүч сорих байсан. Кино урлагийн салбарт ерөнхий продюсер Б.Баярцэцэг гэдэг нэрийг хармаар байна. Эхний алхмууд хийгдээд, кино зохиолуудаа уншаад сонголт хийж байгаа. Ерөнхий продюсер Б.Баярцэцэг гэж бичигдэх тэр кино онцгой байх болно. -Ярилцсанд баярлалаа. Трамп Төмөрөө Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №004/24631/

МЭДЭГДЭЛ

01 / 27 1 сэтгэгдэл 545 үзсэнe

МЭДЭГДЭЛ 2025.01.27 15:32 Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Улсын Их Хурлын чуулганы 2025 оны 01 дүгээр сарын 24-ний өдрийн Нэгдсэн хуралдааны явцад болон түүний өмнө, олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр захиргааны хэргийн шүүхийн үйл ажиллагаа, шүүгч нарт холбогдуулан тодорхой нэр хаяггүйгээр нийтэд нь хамаатуулан, гэмт хэргийн шинжтэй ноцтой агуулга бүхий мэдээллийг удаа дараа хийж, гүйцэтгэх эрх мэдлийн байгууллагуудаас гаргасан шийдвэрийг хүн, хуулийн этгээдийн гаргасан нэхэмжлэлд үндэслэн хянадаг захиргааны хэргийн шүүхийн нэр хүндэд илтэд сөргөөр нөлөөлөх бодит үнэнд нийцэхгүй, ташаа мэдээллийг Улсын Их Хурлын гишүүд болон олон нийтэд түгээж байгаад дараах залруулгыг гаргах нь зүйтэй гэж үзлээ. Захиргааны хэргийн шүүх “газар олгох” эрх мэдэл хэрэгжүүлдэггүй талаар: Улсын Их Хурлын нээлттэй чуулганы хуралдаанаар Улаанбаатар хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцэх явцад “өнгөрсөн хугацаанд Улаанбаатар хотод төлөвлөлтгүй газар олгосноос ногоон байгууламжгүй болсон”, “Богдхан уулын тусгай хамгаалалттай газарт аялал жуулчлалын зориулалтаар /отоглох/ газар олгож байшин хороолол барьсан”, “Туул, Сэлбэ голын хамгаалалтын бүсэд байшин хороолол барьсан” гэх зэрэг асуудал яригдаж, энэ үеэр Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “... захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрээр хууль бус газар олголтууд явагдсан, газрын наймааны ард шүүгч нар байна, нууцаар байранд орсон, СӨХ-той хуйвалдсан нөхөд бүгд шүүгч нар байгаа, шүүгчид хэргээ шийдэж чадахаа байсан. Бүх байшинд шүүгч нар орц орцоор нь байр авсан” гэх зэргээр мэдэгдэл хийлээ. Монгол Улсын хэмжээнд иргэн, хуулийн этгээдэд газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах эсэх шийдвэрийг захиргааны хэргийн шүүх гаргадаггүй бөгөөд өнгөрсөн бүх цаг хугацаанд Улаанбаатар хотод, Туул, Сэлбэ голын хамгаалалтын бүсэд иргэн, хуулийн этгээдэд газар эзэмшүүлэх шийдвэрийг гаргасан болон тийм шийдвэр гаргах эрхтэй этгээдүүд нь дүүргийн Засаг дарга, нийслэлийн Засаг дарга нар, түүнчлэн Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын бүс /Зайсан, Их Тэнгэр зэрэг бүх амууд/-д газар олгох эрх мэдлийг Байгаль орчин, аялал жуулчлал /одоогийн нэрээр Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлт/-ын сайд дангаараа хэрэгжүүлсээр иржээ. Улаанбаатар хот болон Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын бүсэд Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын олгосон газар дээр барилга байгууламжууд, байшин хороолол барих зураг төслийг нийслэлийн Ерөнхий архитектор баталж, холбогдох зөвшөөрлүүдийг Засгийн газрын харьяа агентлаг, яамны эрх мэдэл бүхий албан тушаалтнууд олгодог юм. Бүх шатны Засаг дарга болон сайдыг Монгол Улсын Ерөнхий сайд томилдог бөгөөд эдгээр нь үе үеийн Засгийн газрын өөрийнх нь эрх мэдлийн асуудал байсан болно. Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргааны цахим хуудсанд нээлттэй байршуулсан мэдээллээс үзвэл, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын тушаалаар Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын бүсэд өнөөгийн байдлаар нийт 2016 нэгж талбар газар ашиглах эрх иргэн, хуулийн этгээдэд олгогдсон байна. Эдгээрийн цөөн тохиолдолд нь газар ашиглах эрхтэй холбоотой маргаан үүсэж, захиргааны хэргийн шүүхээр шийдвэрлэгдсэн нь шүүн таслах ажиллагааны статистикаас харагдана. Тухайлбал, 2023 онд Шүүхийн сургалт, судалгаа, мэдээллийн хүрээлэнгээс хийсэн судалгаагаар хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх 2018-2022 оны 5 жилийн хугацаанд Байгаль орчин аялал жуулчлалын сайдад холбогдох, Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын бүсэд олгосон газар ашиглах эрхийг цуцалсантай холбоотой 62 хэрэг маргааныг хяналтын журмаар хэлэлцсэн нь нийт олгосон 2016 нэгж талбар газрын 3 хувьтай тэнцэх бөгөөд уг 62 хэргийн 32 тохиолдолд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосон, 15 тохиолдолд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангасан, 11 тохиолдолд хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр буцаасан агуулгатай шийдвэр гаргаж байжээ. Захиргааны хэргийн шүүх нь “газрын наймаачдад хариуцлага тооцох” чиг үүргийг хуулиар хүлээдэггүй бөгөөд захиргааны байгууллага, албан тушаалтнуудын хууль бус шийдвэрийн улмаас хохирсон, эрх нь зөрчигдсөн гэж өөрийгөө үзсэн хүн, хуулийн этгээдийн нэхэмжлэлээр үүссэн “маргаан шийдвэрлэдэг”, түүнчлэн Засаг дарга, сайдын гаргасан хууль бус шийдвэрийн улмаас эрх нь зөрчигдсөн хүн, хуулийн этгээдийн зөрчигдсөн эрхийг шүүхийн журмаар сэргээх үүргийг хуулиар хүлээдэг болно. Захиргааны хэргийн шүүхийн шүүн таслах ажиллагаа нь бүхэлдээ Улсын Их Хурлаас баталсан хуулийн дагуу явагддаг бөгөөд захиргааны хэргийн шүүхийн хэрэг хянан шийдвэрлэх бүх үйл ажиллагаанд, тухайлбал газрын маргааны хувьд, хариуцагч Засаг дарга болон Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын төлөөлөл биечлэн оролцож, тайлбар, нотлох баримтаа гаргаж, нэхэмжлэгч талтай шүүхийн өмнө мэтгэлцдэг, түүнчлэн шүүхээс гаргасан бүх шийдвэрүүд шүүхийн шийдвэрийн цахим сан shuukh.mn хаягт олон нийтэд нээлттэй байршиж байна. Монгол Улсын гүйцэтгэх эрх мэдлийн тэргүүн - Ерөнхий сайдын мэдэгдлүүдэд удаа дараа дурдагдсан “захиргааны шүүхийн шүүгч нар авлигад байр авсан” гэх асуудал нь эрүүгийн гэмт хэргийн шинжтэй, ноцтой мэдээлэл бөгөөд Авлигатай тэмцэх газар, Цагдаагийн ерөнхий газар зэрэг гүйцэтгэх эрх мэдлийн чиг үүргийн хүрээнд мөрдөн шалгах байгууллагуудаар шалгагдан тогтоогдох, хуульд заасан зохих журмаар шийдвэрлэгдэх бүрэн боломжтой байхад хууль ёсны арга замаар асуудалд хандахгүйгээр, олон нийтэд хандаж “захиргааны хэргийн шүүхийн шүүгч нар авлига авдаг”, “байрыг орцоор нь шүүгч нар авсан байгаа”, “шүүгчтэй хуйвалдсан СӨХ”, “СӨХ-ны ард байгаа шүүгч” гэх зэргээр тодорхой нэр хаяггүй мэдэгдэл удаа дараа хийж, захиргааны хэргийн шүүхийн хууль ёсны үйл ажиллагааны эсрэг олон нийтийг турхирч байгааг эсэргүүцэж байна. Засгийн газрын “мега төслүүд”-тэй холбогдох маргааныг захиргааны хэргийн шүүх шийдвэрлэсэн талаар: Захиргааны хэргийн шүүх нь “тендерийн хууль”-ийн дагуу тендер шалгаруулалттай холбоотой, тендерт оролцогчоос шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн дагуу үүссэн маргааныг шийдвэрлэдэг бөгөөд тендер шалгаруулалтыг хуульд нийцүүлэн явуулах нь холбогдох яам, агентлаг, худалдан авах ажиллагааны газар болон тендер зарласан этгээдээс томилогдсон Үнэлгээний хорооны үүрэг болно. Захиргааны хэргийн шүүх нь санаачилгаараа ямар нэг тендер шалгаруулалт хуульд нийцсэн эсэхийг хянасан, оролцсон, эсхүл бүх тендерийг шийдвэрлэсэн тохиолдол байхгүй бөгөөд Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдаанаар 2020-2024 оны хооронд /сүүлийн 5 жилд/ тендер шалгаруулалттай холбоотой нийт 42 маргааныг хэлэлцэн шийдвэрлэсэн, 2020 онд 19, 2021 онд 14, 2022 онд 2, 2023 онд 1, 2024 онд 6 хэрэг байна. Засгийн газраас хэрэгжүүлэх 14 “мега” гэх төслүүдэд холбогдох ямар нэг тендерийн маргааныг 2020-2023 онд захиргааны хэргийн шүүхүүд огт шийдвэрлээгүй бөгөөд 2024 онд нэг буюу “Тавантолгойн 450 МВт-ын дулааны цахилгаан станцын эхний ээлжийн 300МВт-ын станцыг барих гүйцэтгэгч болон санхүүжүүлэх эх үүсвэрийг сонгон шалгаруулах” тендертэй холбоотой маргааныг захиргааны хэргийн 3 шатны шүүх хэлэлцэн 2024 оны 12 дугаар сард хэргийг эцэслэн шийдвэрлэжээ. Тодруулбал, уг тендерт оролцсон 2 этгээд болох “Митайм интернэйшнл” ХХК болон “Чайна Вэстэрн Павр Индастриал” ХХК, “Майнс Ап” ХХК, “Бээжин Бэйжонг Уурын турбин генератор” ХХК-уудын түншлэлээс уг тендер шалгаруулалт нь хууль зөрчсөн гэх агуулгаар маргаж, “Митайм интернэйшнл” ХХК-аас Сангийн яам, Эрчим хүчний яам, Эрчим хүчний яамны Тендерийн үнэлгээний хорооноос гаргасан шийдвэрүүдийг хүчингүй болгуулахаар 2023 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдөр захиргааны хэргийн шүүхэд хандаж нэхэмжлэл гаргаснаар: - Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх 2024 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр /128/ШШ2024/0573 дугаар шийдвэр/ анхан шатны журмаар шийдвэрлэсэн; - Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх 2024 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр /221/МА2024/0575 дугаар магадлал/ нэхэмжлэгч болон хариуцагч Эрчим хүчний яамны тендерийн Үнэлгээний хорооны гаргасан давж заалдах гомдлоор хэргийг хянан шийдвэрлэсэн; - Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх 2024 оны 12 дугаар сарын 16-ны өдөр /001/ХТ2024/0138 дугаар тогтоол/ гуравдагч этгээд болон хариуцагч Сангийн яамны гаргасан гомдлоор хянан хэлэлцэж, хэргийг эцэслэн шийдвэрлэсэн байна. Хяналтын шатны шүүхээс уг хэргийг эцэслэн шийдвэрлэхдээ хариуцагч Сангийн яамны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын гаргасан гомдлыг /шүүх хуралдаанд хариуцагч Эрчим хүчний яам болон тендерийн Үнэлгээний хороо гомдлыг дэмжиж оролцсон/ хангаж, анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэр, магадлалд өөрчлөлт оруулж, нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлага болон гуравдагч этгээдүүдийн бие даасан шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэжээ. Түүнчлэн өөр нэг маргаан буюу нийтийн эрх ашгийг төлөөлөн “Монголын гол нууруудын нэгдсэн хөдөлгөөн” НҮТББ-аас Ашигт малтмал газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргад холбогдуулан “Дорноговь аймгийн Улаанбадрах сумын нутаг Дулаан уул, Зөөвч овоо, Өмнөт гэдэг газруудад Франц улсын Орона группийн охин компани “Бадрах Энержи” ХХК-ийн эзэмшилд байх MV-018914, MV-018915, MV-018916 тоот ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл олгосон Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын шийдвэрүүдийг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлагыг нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд гаргаснаар 2024 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдөр захиргааны хэрэг үүсэж, одоо хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж байна. Эдгээр шүүн таслах ажиллагааны тоон мэдээ, бодит баримтуудаас үзвэл, “мега төслүүдийн 60 хувь шүүх дээр шийдэгдсэн”, “бүх мега төслүүд захиргааны шүүх дээр гацаж байна”, “төслүүдийг нь шүүх гацаагаад байгаа” гэх Монгол Улсын Ерөнхий сайдын мэдэгдэл бодит үнэнд нийцэхгүй болно. Түүнчлэн, “шүүгч тендер авсан”, “авлига авч тендерийн хэрэг маргаан шийдвэрлэсэн” асуудлын талаар мэдсэн, мэдээлэл авсан тохиолдолд аливаа этгээд уг асуудлаар гэмт хэргийг шалгах, мөрдөх үүрэгтэй байгууллагад мэдээлэл, баримтаа өгч шалган шийдвэрлүүлэх үүрэгтэй, ийм гэмт хэрэг, сахилгын зөрчил үйлдсэн гэх сэжүүр, баримт байгаа бол холбогдох шүүгчийн талаарх мэдээллийг зохих байгууллагад нь өгч шалгуулах арга хэмжээ авахын оронд Улсын Их Хурлын нээлттэй чуулганы хуралдаанд болон олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хариуцлагагүй мэдээлэл удаа дараа хийж байгаа нь шүүн таслах ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж, шүүхэд итгэх олон нийтийн итгэлийг алдагдуулах, шүүхийн бие даасан, хараат бус байдалд нөлөөлөх үр дагаварт хүрч болохыг дурдах нь зүйтэй. Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхим Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх

О.ДАГВАДОРЖ: ӨВӨРМОНГОЛ УЯАЧИД МОРИНЫ ХҮҮХДЭД МАШ ӨӨРИЙМСӨГ ХАНДДАГ

01 / 25 1 сэтгэгдэл 890 үзсэнe

Өвөрмонголд хурдны морь унадаг, Төв аймгийн Заамар сумын харьяат О.Дагвадоржтой ярилцлаа. Тэрээр одоо 15 настай бөгөөд БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ы Шилийн гол аймгийн Сүмд хошууны Хонгор гацааны уяач Х.Өргөнбаярын хурдны морийг унадаг ажээ. ХУРДАН МОРЬ УНААД 3000 ЮАНЬ АВДАГ - Өвөрмонголд анх яагаад хурдны морь унах болсон бэ. Тэнд хэр удаж байгаа вэ? -Ээжтэйгээ хамгийн анх хил гарч байсан. Тэр үед телевизээр хүний бие, ачаа тээшинд хар тамхи нууцаар хийж хилээр оруулдаг тухай гарч байхыг сонсоод айж байсан. Урд зөндөө Монгол хүмүүс ажил хийж амьдардаг. Зарим хятад хүмүүс муухай ааштай. Нэг сайн хүндээ сайн ханддаг. Манай ээж Эрээнхотод хими цэвэрлэгээнд ажилладаг. Сарын 5000 юань авдаг. Монгол мөнгөн дүнгээр 2 сая гаруй төгрөг. Морь унахаасаа өмнө найзуудтайгаа Эрээн хотод ажил хийдэг байсан. Өдрийн 100 юаны цалинтай. Монгол мөнгөн дүнгээр 30 мянган төгрөг. Монгол хүүхдүүдийг өхөөрдөөд ажилд дуртай авдаг. Өглөө дөрвөн цагт ажил эхлээд 11 цагт хоолондоо орно. Амарч байгаад 14.00 цагт эхлээд орой 18.00 цагт тарна. Цаанаасаа бээлий, шуудай өгдөг, тэгээд хог түүдэг байсан. Шуудайгаа дүүргээд 10 юань, дүүргэсэн хогоо асгаад 10 юань авна. Тэр үед ээжийн маань ажлын захирал өвөрмонгол хүн намайг ‘’Чи яг морины хүүхэд байна, ахдаа хурдны морь унаад өг’’ гэж гуйсан. Түүнээс хойш жил гаруй тэр хүний морийг унаж байна. -Монголд хурдны морь унадаг байсан гэсэн. Тэгвэл Өвөрмонголд морь унах ямар ялгаатай байна вэ? -Өвөрмонголчууд морь унаж байгаа хүүхдэд маш өөриймсөг ханддаг. Яг тулж сэтгэлээсээ бидэнтэй ярилцдаг. ‘’Чамд юу хэрэгтэй байна’’ гээд л. Морь унахаар оймс цоорох асуудал бол энүүхэнд, тэр болгоныг ойлгож тусалдаг. Монголд морь унадаг байхдаа иймэрхүү асуудлаа хэлэхээс айдаг байсан бол, тэнд очиход шал өөр ертөнц хүлээж авсан. Би эхэндээ тийм найрсаг байхад нь гайхаж байлаа. Өвөрмонголчууд морь унуулна гэсэн бол зөвхөн морио л унуулна. Харин Монголд морь унуулна гэсэн бол хонинд явуулж, гэрээ сахиулдаг. Өөр нэг ялгаа нь Өвөрмонголчууд чи яг морио ингэж унана, тэгж унана гэж зааж зөвлөдөг. Мөн уяач нь унаачтайгаа станц /зайн холбоо/-аар холбогдож ямар арга барилаар уралдахыг заадаг. Уруу газар мориныхоо амыг татаж, өөд газар ташуурдах гэх мэтээр. Станцыг биед суурилуулдаг тул уралдаж байхад ямар ч төвөг болдоггүй. Монголд ийм юм байхгүй. Өөрөө л толгойгоороо уна гэдэг. Айрагдахгүй бол загнадаг. Гар хүрэх ч тохиолдол бий. Өвөрмонголд уралдаад байр эзэлбэл шагналынхаа 10 хувийг өгдөг. Мөн завтай үедээ айлын найранд очиж хүмүүсийн морь унаж өгөхөөр 300-400 юань өгдөг. Тэнд дан эрлийз морьд уралддаг юм билээ. -Өвөрмонголд анх очиход яаж хүлээж авсан бэ. Айж сандарч байв уу? -Морь унах айлдаа очоод хоёр, гурван хоногтоо эвгүйцэж байсан. Монгол морьдыг бодвол тэндхийн морьд өндөр нуруутай байдаг. Анх даага уна гээд унасан чинь би ойччихсон. Тэгээд өвдөхөөсөө илүү би тэр хүмүүсээс айсан. Гэтэл тэд шалбарчихсан газар минь эм дусааж, намайг морь унуулж сургана гээд өөр номхон морь унуулсан. Аажим аажмаар хурдны морь унаж сурсан. Тэр айлын эхнэр нь надад сайн ханддаг. Тэднийд өлсөж үзээгүй. Надтай хамт тэднийд туслах уяачаар ажилладаг ах байдаг. Тэр ах нэг сарын 5000 юань буюу монгол мөнгөн дүнгээр 2 сая төгрөгийн цалинтай. Харин минийх 3000 юань буюу нэг сарын нэг сая 200 мянган төгрөг. Анх морь унахдаа гэрээ байгуулдаг юм билээ. Морь унуулах гэж байгаа айл ээжтэй маань гэрээ байгуулсан. Жишээ нь, гэнэтийн осол гэмтэл гарахад бүрэн хариуцлага хүлээж нөхөн төлбөр төлнө гэх мэт. Хилээр бид нарыг морь унана гэхээр гаргадаггүй. Тэгэхээр нь газар үзэх гэж байгаа гэж хэлээд гардаг. ӨВӨРМОНГОЛД ДРОНООР МАЛАА ХАРИУЛДАГ -Өвөрмонгол хөдөөний айл ер нь ямархуу аж төрж байна? -Өвөрмонголын малчин нэг айл гэхэд л 3-4 байшинтай, том машин унадаг. Гэрт амьдардаг айл ер нь байдаггүй. Нэг азарга адуу дотроо 100 гаран тооны гүүтэй, унагатайгаа нийлээд 200 гаран тооны морь байдаг. Коронавирус гарахаас өмнө миний морь унадаг байсан айл 1000 адууны найр хийсэн. Хонио дроноор хариулдаг. Малын бэлчээрийн газар нь тортой, 2-3 га нь хониных, 4-5 га нь адууных гээд ангилдаг учраас хонь мал хоорондоо нийлэх асуудал гардаггүй. Бэлчээрийн талбай тус бүрдээ худагтай. Ер нь мал аж ахуй нь ингэж хөгжсөн. Өвөл малын бэлчээрийнхээ цасыг том машинаар гүйлгээд цэвэрлэчихдэг. Өвөл бас хүлэмжинд ногоо тарьдаг. Түүнийгээ зулгаагаад хонь ямаандаа өгдөг. Адууны саравч, үхрийн саравч тус тусдаа байдаг. Би зургаан насны морьд унадаг, дарааллаж зургаа уралдаад жоохон ядардаг. Өөр нэг гайхсан зүйл гэвэл азарга нь дааганы ангилалд уралддаг, засаатай морь уралддаггүй. Цагаан тамгатай монгол морь би лав харж байгаагүй. Эрлийз морьд бол зөндөө. Бараг долоо хоног бүр найр болдог. Хүүхдийн үсний найр, хоёр ихэр унага төрлөө гэх зэргээр. Монгол наадам эхний таван байр пайзтай бол өвөрмонгол наадам эхний 15-20 хүртэл пайзтай байдаг. Том уралдаанууд 20-25 хүртэл пайзтай. Баян ходоодоо өндөр шагнадаг. Жишээ нь машин, мотоцикл өгдөг. -Чамаас өөр морь унадаг хүүхэд Өвөрмонголд байдаг уу? -Зөндөөн, миний мэдэхийн манай хошуунд надаас гадна гурван хүүхэд бий. Надтай насаар ойролцоо. Коронавирус гарахаас өмнө би Эрээн хотод сургуульд сурах гэж байсан. Манай уяач ах сургалтын төлбөр төлөөд миний хувцсыг бэлдсэн, би байхад л болно гэж байсан. Тэгтэл өвчин гарчихсан. Морь унах үеэрээ хошуунд хятад хэлний сургалтад суудаг байсан. Өдөр нь сургалтдаа суугаад, орой нь морио унадаг байв. -Хэдэн настайгаасаа морь унаж эхэлсэн бэ. Хурдны морь өмнө нь унаж байв уу? -Намайг таван настай байхад аав, ээж хоёр айлын мал хариулдаг байсан. Тэр айлд эмнэг шарга морийг хэн ч сургаж чаддаггүй. Аав, ах унаад ч сургаж чадаагүй. Би нэг өдөр гэрийнхнийг эзгүй байхад дэггүйтээд мордоод үзсэн. Тэгсэн ердөөсөө булгиагүй. Зүв зүгээр шогшоод явсан. Удалгүй гэрийнхнийг ирэхээр нь харуултал маш их гайхсан. Тэгээд морины эзэн нь намайг адуун дундаас нэгийг сонгоод ав гэсэн. Тэгтэл надад морь биш нэг улаан ямаа нүдэнд тусаад, тэр улаан ямааг авч байлаа /инээв/. -Ирээдүйд ямар мэргэжилтэй хүн болохыг хүсдэг вэ. Юу хүсэж мөрөөдөж байна? -Би хятад хэлний орчуулагч болохыг хүсдэг. Гэвч ээж маань эсэргүүцээд байгаа. Барилгын сантехникээр явуулна гэсэн. Би өөрөө хятад хэл сурах маш сонирхолтой. Өвөрмонгол сургуульд сурах гээд түвшин тогтоох шалгалт өгөхөд 93,6 оноо авсан. -Морь уяж байсан тухай нь сонсож байсан юм. Тэр тухай хуваалцаач? -Урд очоод морь уяж үзсэн. Морь унуулдаг ахын адуун дотор нэг даага нүдэнд тусаад би уяж үзэж болох уу гэж асуухад зөвшөөрсөн. Гурван түмэн зоосоор авсан гэсэн юм. Монгол мөнгөөр бол хорин сая гаруй төгрөг гэсэн үг. Сунгаанд уралдаад ест орж байсан. Наашаа ирэхээсээ өмнө уяж байлаа. Одоо хурдан дааган дээрээ очмоор байна. -Өвөрмонголд байхад үлдсэн хамгийн тод дурсамжаасаа хуваалцаач? -Нэг удаа манай эзэн аавынх руугаа явахад нь би төрөх дөхсөн жирэмсэн эхнэртэй нь хамт үлдсэн. Шөнө унтаж байхад эхнэр нь өвдөөд би айж сандраад. Жоохон байхад аав машин барьж сургасан нь хэрэг болж машиныг нь бариад хадам ээж, аавыг нь дуудаж өгч байсан. Тэр үед сандарч явахдаа торон хаалгаар орохдоо машиныг нь зурчихсан байсан. Тэгээд би үнэнээ хэлээд уучлал гуйсан. Ах надад маш их баярлаж ‘’Чи байгаагүй бол’’ гээд л хоолой нь зангираад ярьдаг. Одоо ч гэсэн өдөр болгон “ WeChat ”-аар ярьж холбоотой байдаг. Хил нээгдэх л юм бол ах дээрээ очмоор байна. Би урд байх дуртай.

“ХОББИ” СУРГУУЛИЙН НЭРЭМЖИТ АНГЛИ ХЭЛНИЙ 22 ДАХЬ ОЛИМПИАД ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДАН 2000 ГАРУЙ СУРАЛЦАГЧИД МЭДЛЭГ ЧАДВАРАА СОРИН ОРОЛЦСОН ШИЛДГҮҮД ТОДОРЛОО

01 / 23 0 сэтгэгдэл 406 үзсэнe

2025 оны 1-р сарын 16-ны өдөр “Хобби” сургуулийн нэрэмжит англи хэлний 22 дахь олимпиад зохион байгуулагдан 2000 гаруй суралцагчид мэдлэг чадвараа сорин оролцсон байна. Олимпиадын үр дүнгээр манай сургуулийн дараах сурагчид ТОП-10-д шалгарч шагналт байрт оров. Үүнд: 6-р ангийн сурагчдаас 7-р байр - Д.Мишээл 10-р байр - Б.Амитаба 7-р ангийн сурагчдаас 4-р байр - М.Мөнхзул 9-р ангийн сурагчдаас 3-р байр - Г.Тэмүүл 10-р ангийн сурагчдаас 4-р байр - Б.Санчирмаа 6-р байр - Л.Мишээл 11-р ангийн сурагчдаас 2-р байр - Т.Энхгэрэл 6-р байр - М.Тэнгэр 9-р байр - Э.Мэргэн 12-р ангийн сурагчдаас 1-р байр - Э.Өнөмөнх 2-р байр - М.Энэрэл 4-р байр - Б.Анужин 7-р байр - А.Маргад 8-р байр - Д.Ану-Үжин ТОП-10-т шалгарсан сурагчиддаа болон багш нартаа баяр хүргэж, сурлагын өндөр амжилт хүсье! 16 января 2025 года состоялся завершающий этап Олимпиады по английскому языку «Хобби», в котором приняли участие более 2000 учащихся из разных школ Монголии. В ТОП- 10 вошли ученики нашей школы: - в 6-х классах: 7 место - Мишээл Даваадорж, 10 место-Амитаба Билгуун -в 7-х классах: 4 место - Мишээл Мөнхзул -в 9-х классах: 3 место - Тэмуул Галсанчимэд -в 10-х классах: 4 место - Санчирмаа Батбаатар, 6 место - Мишээл Лувсандорж -в 11-х классах: 2 место - Энхгэрэл Тувшинтөгс, 6 место - Тэнгэр Мөнхнасан, 9 место - Мэргэн Эрдэнэбулган -в 12-х классах: 1 место - Өнөмөнх Эрдэнэцогт, 2 место - Энэрэл Монх-Учрал, 4 место - Анужин Бямбасурэн, 7 место - Маргад Амарбаясгалан, 8 место - Ану-Ужин Даваа-Эрдэнэ Ребята, мы вами очень гордимся! Поздравляем!

"ХҮҮХДҮҮД ГАЙХАМШИГТ ИТГЭНЭ" УЛАМЖЛАЛТ ХАНДИВЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ АМЖИЛТТАЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА

01 / 23 0 сэтгэгдэл 336 үзсэнe

МОХС дээр 12-р сарын 1-нээс 12-р сарын 14-ний өдрүүдэд "Хүүхдүүд гайхамшигт итгэнэ" уламжлалт хандивын үйл ажиллагааг амжилттай зохион байгууллаа. Манай сурагчид, эцэг эхчүүд болон ажиллагсад асрамжийн төвийн хүүхдүүдэд зориулж 68 хайрцаг хичээллийн хэрэгсэл, ном, тоглоом, хувцас, гутал зэргийг цуглуулсан байна. 12 дугаар сарын18-нд МОХС-ийн суралцагчид багш нарын хамтаар 2 асрамжийн газар (Хүүхэд залуучуудын сургалт хүмүүжлийн тусгай цогцолбор болон “Өнөр бүл” хүүхдийн төв)-т зочилон "Бремен хотын хөгжимчид" тоглолтоо үзүүлсэний дараагаар дээрх төвийн хүүхдүүдэд халуун сэтгэл шингэсэн бэлгээ гардуулав. Энэхүү сайн үйлсийн аян нь нийгэмд эерэг хандлага бий болгож, нэг нэгэндээ хайр энэрэл, урам зориг хайрласан үйл ажиллагаа болсоноос гадна манай суралцагчид болон асрамжийн төвийн хүүхдүүдэд гүн сэтгэгдэл төрүүлсэн байна. С 1 по 14 декабря в нашей школе проходила ежегодная благотворительная акция «Пусть дети верят в чудо». Ученики и их родители, сотрудники школы собрали 68 коробок канцелярских товаров, книг, игрушек, одежды и обуви для детей из детских домов. 18 декабря 2024 года делегация нашей школы посетила 2 детских дома (Хүүхэд залуучуудын сургалт хүмүүжлийн тусгай цогцолбор - специальный учебный комплекс для детей и молодежи и Өнөр бүл хүүхдийн төв - Детский центр “Большая семья”) с поздравлениями. Ребята из нашей школы показали красочный мюзикл “Бременские Музыканты”, а в конце мероприятия ребятам вручили подарки. Все зрители и участники данного мероприятия остались под большим впечатлением

ОХУ-ЫН ЭРХҮҮ ХОТОД ОЛОН УЛСЫН САГСАН БӨМБӨГИЙН ТЭМЦЭЭН ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДЛАА

01 / 23 0 сэтгэгдэл 351 үзсэнe

2025 оны 1-р сарын 05-09-ны өдрүүдэд ОХУ-ын Эрхүү хотод олон улсын сагсан бөмбөгийн тэмцээн зохион байгуулагдлаа. Тус тэмцээнд нийт 8 баг оролцон ширүүн өрсөлдсөнөөс МОХС-ийн баг 5-р байр эзлэв. Мөн шилдэг тамирчнаар 10Г ангийн суралцагч М.Содбилгүүн шалгарлаа. Сагсан бөмбөгийн тамирчиддаа баяр хүргэж цаашдын уралдаан тэмцээнд нь амжилт хүсье! В дни зимних каникул в городе Иркутск (Россия) прошёл Международный новогодний турнир по баскетболу, в котором приняли участие 8 команд. Команда Совместной Российско-Монгольской школы в упорной борьбе заняла 5 место. Лучшим игроком признан М. Содбилгуун из 10Г класса. Желаем нашей команде успешных игр и, конечно, побед!

МОХС-ИЙН СУРАЛЦАГЧИД ТЭШҮҮРЭЭР ГУЛГАЖ СУРАХ БОЛОМЖТОЙ БОЛЛОО

01 / 23 0 сэтгэгдэл 385 үзсэнe

Долоо хоног бүрийн пүрэв гарагт сургуулийн мөсөн гулгуурын талбай дээр тэшүүрийн сургалт явагдаж байгаа бөгөөд одоогийн байдлаар 40 орчим суралцагч манай өндөр туршлагатай багш нарын удирдлага дор хичээллэж байна. Ирээдүйд эдгээр суралцагчдын дундаас уран гулгалтын аваргууд төрөхийг үгүйсгэх аргагүй юм. Тэшүүрийн тамирчиддаа спортын өндөр амжилт хүсье! Теперь ученики Совместной Российско-Монгольской школы имеют возможность научиться кататься на коньках. Каждый четверг на хоккейной коробке школы проходят занятия для желающих овладеть этим искусством. Около 40 учеников под руководством опытных наставников еженедельно постигают «азы» катания на коньках. И кто знает, может, среди них будущие чемпионы по фигурному катанию… Пожелаем нашим ребятам успехов.

“НОМИН ХОЛДИНГ” ГРУПП КОМПАНИ "ENTREPRENUER 2024" МЕРКУРИ МӨНГӨН ЦОМЫГ ХҮРТЭЖ ОНЫ ШИЛДЭГ АЖ АХУЙ НЭГЖЭЭР ШАЛГАРЛАА

01 / 22 0 сэтгэгдэл 241 үзсэнe

Бизнесийн салбарын нэр хүнд, үнэ цэнийг тодорхойлж ирсэн Монгол Улсын оны онцлох аж ахуйн нэгжийг шалгаруулдаг "Entreprenuer 2023" Меркури цом гардуулах ёслол хүндэтгэлийн арга хэмжээ нь 27 дахь жилдээ зохион байгуулж, бизнесийн салбарт өндөр амжилт гаргаж, нийгэм, Монгол Улсын эдийн засгийн хөгжилд бодитой хувь нэмэр оруулж буй Оны Шилдэг Аж Ахуй Нэгж байгууллагууд, бизнес эрхлэгчдээс Гран при, Оны Шилдэг 10 аж ахуйн нэгж, тодорхой салбарын ENTREPRENEUR номинациудаар тэргүүлсэн шилдэг байгууллагуудыг тодрууллаа. Энэхүү хүндэтгэлийн арга хэмжээнд: Оны шилдэг аж ахуй нэгж номинацид: “НОМИН Холдинг” ХХК Меркури мөнгөн цом, Оны шилдэг Худалдааны салбар номинацид: “НОМИН Тав Трейд” ХХК, Оны шилдэг Даатгалын салбар номинацид: “НОМИН Даатгал” ХХК нар тус тус шалгарч Меркури хүрэл цомын эзэд боллоо. “НОМИН Холдинг” Групп компанийн хувьд Санхүүгийн бизнес, Импортын бизнес, Барилга үл хөдлөхийн бизнес, Технологийн бизнес, Борлуулалт үйлчилгээний бизнес гэсэн 5 багц бизнесийн чиглэлд 44 охин компанитай болтлоо өргөжин тэлж, жилдээ давхардсан тоогоор 30 сая гаруй хэрэглэгч үйлчлүүлэгчдэд хүрч үйлчилж байна. Энэ онд 15 томоохон төслүүдийг хэрэгжүүлж, нийт Ажилтнуудын цалинг 14-21% - аар өсгөж, Саятан сан, Койн, Хамт олны мөнгөн сан, Ажилтны сургалт, хөгжүүлэлтийн хөтөлбөрүүд, Хөдөлмөр хамгаалал, эрүүл мэнд болон буцалтгүй тусламжууд зэрэг олголтуудад нийт 14,4 тэрбум төгрөгийг зарцуулж, улсын төсөвт 120 тэрбум төгрөгийг төвлөрүүлжээ. Монгол улсын худалдааны салбарын шилдэг аж ахуй нэгж Алтан гадас одонт “НОМИН Холдинг” групп компани үүсгэн байгуулагдсан цагаасаа эхлэн татвар төлөлтөөр улсын төсвийн тодорхой хувийг бүрдүүлж, эдийн засгийн үр өгөөжийг нэмэгдүүлэн, Үндэсний хөрөнгө оруулалттай шилдэг групп компани болтлоо өргөжин тэлсэн нь өдөр тутамд үйлчлүүлдэг 1 сая орчим Номин бонус карттай үнэнч хэрэглэгчид, 11,000 харилцагч түншүүд болон 6,200 ажилтан албан хаагчдын хамтын ажиллагааны үр шимээр энэхүү шагналуудыг хүртэж байна.