ИНЕГ-ЫНХАН АЖЛАА ХИЙЖ ЧАДАХГҮЙГЭЭС АГААРЫН ТЭЭВРИЙН БАЙДАЛ АЛДАГДАЖ ЭХЭЛЖЭЭ
–Онгоцонд гарсан дутагдлуудыг нууцалсаар байгаад хүнийамиар тоглох вий– Дайны эрсдэлийн даатгал нэрээр мөнгө угаасан хэрэгт ялшийтгүүлж байсан Ч.Хоролсүрэнгийн үүсгэн байгуулсан“Монголиан эйрвейс” ХХК-ийн эзэмшлийн “EurocopterAS350” загварын JU-6888 дугаартай нисдэг тэрэг Төваймгийн Аргалант сумын нутагт өнгөрсөн баасан гарагтосолдсон билээ. Өвөрхангай аймгийн Хужирт сум дахьнисдэг тэрэгний зогсоолд техникийн үзлэг, засвар, үйлчилгээ хийх хүмүүс зорчиж явсан, сэнс нь гацсанаасослын буулт хийсэн хэмээн тухайн үед мэдээлэл өгч байсан. Бодит байдал дээр бол нөлөө бүхий дөрвөн хүн зорчижявсан бөгөөд нисдэг тэрэгний хөдөлгүүр агаарт унтарчажиллахаа больсноос осолдсон гэж нисэх салбар гадарладаг, тэнд ажилладаг олон хүн хэлж байна. Энэ осол гарахаасурьдчилан сэргийлэх боломж ИНЕГ, түүний нэгж болохНисэхийн аюулгүй ажиллагааны хяналт, зохицуулалтыналба (НААХЗА)-ныханд байсан юм билээ. Харамсалтай нь, тус албаныхан ажил үүргээ зохих ёсоор биелүүлдэггүй, танил тал, хамаарал бүхий аж ахуйн нэгжийнхэнд давуубайдлаар үйлчилдгээс болж “Монголиан эйрвейс” ХХК-ийннисдэг тэрэг осолдсон гэхэд хилсдэхгүй нь. НААХЗА ньаюулгүй ажиллагааны удирдлагыг нэвтрүүлэх ажлыг зохионбайгуулах, гэрчилгээжсэн байгууллагуудын аюулгүйажиллагааны тогтолцооны хэрэгжилтэд хяналт тавих, иргэний агаарын тээврийн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаабайгууллагууд нисэхийн аюулгүй ажиллагааг хангаж байгаа, эсэхэд чиглэсэн мэргэжлийн хяналт, зохицуулалтыггүйцэтгэх ёстой. Агаарын тээвэрлэгчийг гэрчилгээжүүлэх, гэрчилгээг нь түдгэлзүүлэх, сунгах, хүчингүй болгох, нислэгийн үйл ажиллагаанд байнгын хяналт тавих, аюулгүйажиллагааны урьдчилан сэргийлэх зөвлөмж, шаардлагаболовсруулж хүргүүлэх, онцгой, тусгай үүргийн нислэгийнбэлтгэл ажлын болон нислэгийн явцад тогтмол хяналттавих, нислэгийн үйл ажиллагааны холбогдох баримтбичгийг баталгаажуулах, зөвшөөрөл олгох, иргэний агаарынхөлгийг улсын бүртгэлд бүртгэх, гэрчилгээ олгох, сунгах, бүртгэлээс хасах, агаарын хөлөгт нислэгт тэнцэх чадварынгэрчилгээ олгох, сунгах, түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгох, агаарын хөлөг, түүнд хамаарах эд ангийн ашиглалтынхугацааг сунгах, ашиглалтын журам, заавар, технологийнбаримт бичгүүдийг баталгаажуулах зэрэг чиг үүрэгхэрэгжүүлдэг алба. Гэвч тус албыг төдийгүй ИНЕГ-ыг сүүлийн 10 гаруйжилийн хугацаанд нисгэгч, нисэхийн инженер мэргэжлийнхүн бус, эрх баригч намынхан, бизнесийн бүлэглэлийнхний“халаасны”, өөр мэргэжилтэй буюу нислэгийн удирдагч гэхажил эрхэлдэг хүмүүс удирдах болсноор ийнхүү иргэнийнисэхийн салбарын үйл ажиллагаа алдагдаж, олон хүнийамь эрсдэж ч болзошгүй нөхцөл байдалд хүрээд байна. Өөрөөр хэлбэл, онгоцоо мэддэг хүмүүс бус, тэдний замыгчиглүүлж байдаг ажилтнууд ИНЕГ-ыг удирдаж буйтайхолбоотой гэхэд хилсдэхгүй. “Монголиан эйрвейс” ХХК-ийн өнгөрсөн бямба гарагтосолдсон нисдэг тэргийг гэхэд НААХЗА-ныхан, Техникүйлчилгээний хэлтсийнхэн нь хууль, дүрэм, журмын дагуушалгаагүй, хэн нэгэн эрх мэдэлтэн утас цохисноор л нислэгтгаргах зөвшөөрөл олгосон байх магадлал өндөр юм билээ. Тэдэнд мэргэжлийн боловсон хүчин дутагдалтайгаас техникүйлчилгээний чанар муу, хяналтаа зохих ёсоор тавьжчадахгүйд хүрч буй гэнэ. НААХЗА-ныхан хууль, дүрэм, журмын дагуу үүргээ гүйцэтгэсэн бол “Монголиан эйрвейс” ХХК-ийн нисдэг тэрэг нислэгт гарах учиргүй байж. Бидэндолдсон мэдээллээр тус компанийн хариуцсан захирал, инженерүүд ажлаасаа гарсан учраас агаарын хөлгийг нисгэхнь бүү хэл, үйл ажиллагааг нь ч түдгэлзүүлэх хэмжээнд очихбайж. Гэвч ИНЕГ, түүний нэгж болох НААХЗА-ныхан энэбүхнийг төдийгүй агаарын хөлгийн олон зөрчил, дутагдлыгхав дарсаар байна. Өдгөө тэд агаарын хөлөгт хяналт тавихмэргэжлийн боловсон хүчингүй болсноо хаацайлахын тулд20 жилээс дээш хугацаагаар ашигласан онгоцыг МонголУлсад нислэгт гаргахгүй байх стандарт тогтоохоорхолбогдох байгууллагад саналаа хүргүүлсэн байх юм. Уг ньбол манайхны даган дуурайж буй АНУ-д гэхэд 1950-иад оны үеийн онгоцыг засвар, үйлчилгээг нь чанартай хийгээдашигладаг, тэр нь Монгол Улсад ирж нислэг үйлдэж байгаадявсан баримт ч бий. Тэгэхээр төр, засаг, хариуцсансалбарын яам нь иргэний нисэхийн салбарын үйлажиллагаанд шинэчлэл хийж, улс төрийн аль нэг нам, бизнесийн бүлэглэлийн эрх ашигт үйлчилдэг хүмүүсээ ч солих шаардлага тулгараад байна. Иргэний нисэхийнсалбарт төрийн хяналт дутагдаж байгаа гэхэд хилсдэхгүй. Угнь төр хянадаг бол Засгийн газраас МИАТ ХК-д олгосонтатаасын зарцуулалтыг үр дүнтэй болгоод зогсохгүйагаарын тээврийн авиакомпаниудаар үйлчлүүлж буйиргэдийн аюулгүй байдлыг ч бодитоор хангана. Онгоцны хөдөлгүүрт дутагдал гарснаас Ерөнхийлөгч Самаркандад багагүй хугацаанд саатжээ НААХЗА-ныхан хариуцдаг техник үйлчилгээний чанар муубайгаагаас Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, түүнийг дагалданяваа албаны хүмүүсийг тээвэрлэсэн МИАТ ХК-ийн тусгайүүргийн онгоц Самаркандад багагүй хугацаанд саатжээ. Агаарын хөлгийг нислэгт гаргахад MMEL гэх шаардлагахангасан байх ёстой аж. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 36 дугаар зүйлд “Ерөнхийлөгчийн бие, өргөө, унаа халдашгүйдархан байна” гэж заасан. Төрийн тэргүүнийг гадаад улсадхүргэсэн тусгай үүргийн нислэгийн онгоцыг НААХЗА-ныхан сайтар шалгаж, онгоцонд нь ч хянагч инженер хамтявах учиртай юм билээ. Харамсалтай нь, тус албаныхан ньүүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүйгээс онгоцонд дутагдалгарч. Тодруулбал, ШХАБ-ын хуралд оролцохоорУзбекистаны Самарканд хотод очсон МИАТ-ийн “Боинг” агаарын хөлгийн нэг мотороос масло гоожиж байж. Үүнийгнь Узбекистаны нисэх буудлын газрын үйлчилгээнийалбаныхан нь мэдэж, манай Төрийн тэргүүний аюулгүйбайдлыг хангах үүднээс МИАТ-ийн агаарын хөлгийгнислэгт гаргахаас татгалзсан гэнэ. Айлчлалын багт багтсанхүмүүст ч учир байдлыг танилцуулж, тус улсын талынханбагагүй мөнгө авч МИАТ-ийн агаарын хөлөгт засвар, үйлчилгээ үзүүлээд нисэх зөвшөөрөл олгожээ. ШХАБ-ынуулзалт энэ сарын 15-16-нд дээрх хотод болоход манайТөрийн тэргүүнтэй хамт Зам, тээврийн хөгжлийн сайдС.Бямбацогт ч оролцсон. Уулзалт дуусаж бусад орныудирдагч нар нисэж байхад манай Ерөнхийлөгчийн суужявсан үндэсний агаарын тээвэрлэгч МИАТ-ийн “Боинг 737” техникийн дутагдалтай хэмээн товлосон цагтаа хөөрөлгүйторойж хоцорсонд ИНЕГ-ынхны ажлаа зохих ёсоор хийжчаддаггүй явдал нөлөөлсөн гэхэд болно. Тиймээс Зам, тээврийн хөгжлийн сайд С.Бямбацогт та өнөөдөр иргэнийнисэхийн салбарынхантай уулзахдаа хариуцлагагүй байдлыгтаслан зогсоох, мэргэжлийн бус хүмүүсийг зохих ажилд ньтомилох талаар мэргэшсэн алба хаагчид юу ярьж байгаагсайтар сонсож, дүгнэлт хийж ажиллана биз ээ. МИАТ-ийн “Боинг” онгоцны хөдөлгүүрт дутагдал гарсантохиолдол богино хугацаанд давтагдаж байна. Улаанбаатараас ХБНГУ-ын Франкфурт хотыг чиглэн энэсарын 12-нд ниссэн агаарын хөлгийн нэг хөдөлгүүртдутагдал гарсны улмаас Хөвсгөл аймгийн нутгаас буцанирж, нэлээд хугацаанд агаарт тойрон эргэлдэж байгаад бууж, засварт орсон билээ. Ингэхдээ түлшээ агаарт асгаж тойрчэргэлдсэнийг цахим мэдээллийн хэрэгслүүдэд тухайн үедбичиж байсан. Ийнхүү агаарын хөлгийн хөдөлгүүр ойройрхон доголдож байгааг анхаарахгүй өнгөрч болохгүйсанагдана. Монгол Улсын Засгийн газар буюу ЗТХЯ, түүнийхарьяан дахь Нислэг техникийн осол, зөрчлийг шинжлэншалгах албаа хараат бус байлгаж, мэргэжлийн хүмүүсийгажиллуулахгүй бол агаарын хөлгийн осол, зөрчлийг нуундарагдуулж, дүгнэлтээ хэн нэгэнд ашигтай байдлааргаргасаар эцэстээ хэн ч хариуцлага хүлээхгүй өнгөрсөөрбайх бололтой. Тус алба уг нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэртгарсан иргэний агаарын хөлгийн осол, зөрчлийг шинжлэншалгах үүрэгтэй, мэргэжлийн хүмүүс ажиллах ёстойбайгууллага ч дарга нь гэхэд нөгөө л нислэг, хөдөлгөөнийудирдагч байдаг гэлцэх. Эл албаныхан осол, зөрчлийншалтгаан нөхцөлийг бодитоор дүгнэдэг, эсэхийг иргэдтөдийлөн мэдэхгүй өдий хүрч байгаад ч Засгийн газаранхаарах биз ээ. Цаашид бид ИНЕГ, төрийн өмчит МИАТ ХК, “Монголиан эйрвейс” ХХК-д гарсан ч нуун дарагдуулжөнгөрсөн хэд хэдэн ноцтой зөрчлийн талаар мэдээлэх болно. Үргэлжлэл бий.